Cách viết đoạn văn nghị luận văn học sẽ hướng dẫn cụ thể cách triển khai, cùng 5 đề cho các em học trò lớp 9 tham khảo nắm được phương pháp viết đoạn văn nghị luận văn học như nào cho đầy đủ, súc tích để đạt kết quả cao trong các bài thi, bài rà soát sắp tới.
Cách viết đoạn văn nghị luận văn học
Đọc và tìm hiểu chung về tác phẩm: Tìm hiểu về tác giả, hoàn cảnh ra đời của tác phẩm, tóm tắt tác phẩm (nếu là tác phẩm tự sự), tìm hiểu nhan đề tác phẩm…từ đó bước đầu xác định chủ đề của tác phẩm.
Bạn đang xem bài: Cách viết đoạn văn nghị luận văn học Phương pháp viết đoạn văn nghị luận văn học – Ôn thi vào lớp 10
Đọc và tìm hiểu cụ thể: Đọc phân tích từng phần như phân tích đoạn văn, đoạn thơ, phân tích nhân vật, phân tích hình tượng, hình ảnh, cụ thể, hiệu quả nghệ thuật của giải pháp tu từ,…từ đó đọc ra tư tưởng, thái độ tình cảm của tác giả trước vấn đề xã hội, trước hiện thực cuộc sống được gửi gắm trong tác phẩm. Trên cơ sở tri thức về đọc hiểu tác phẩm, để rà soát, nhận định và tự rà soát, nhận định kỹ năng nói viết của độc giả học trò về những tri thức đọc hiểu cụ thể, cần có những bài tập rèn luyện kỹ năng viết đoạn văn.
Các loại đoạn văn Nghị luận văn học cần phải viết:
- Đoạn văn giới thiệu hoàn cảnh ra đời của tác phẩm.
- Đoạn văn tóm tắt tác phẩm.
- Đoạn văn giảng giải ý nghĩa nhan đề của tác phẩm.
- Đoạn văn phân tích một cụ thể quan trọng, từ ngữ rực rỡ của tác phẩm.
- Đoạn văn phân tích đặc điểm nhân vật.
- Đoạn văn phân tích hiệu quả nghệ thuật của giải pháp tu từ.
- Đoạn văn phân tích, cảm nhận về một đoạn văn, đoạn thơ.
Dàn ý nói chung đoạn văn nghị luận văn học
1. Nhân vật được bàn tới
Nhân vật của bài văn nghị luận về thơ rất nhiều chủng loại:
- Một đoạn thơ, bài thơ, một hình tượng nghệ thuật.
- Giá trị chung của đoạn thơ, bài thơ, hoặc là một khía cạnh, một phương diện nội dung hoặc nghệ thuật.
2. Yêu cầu chung
- Đọc kĩ đề bài, tưởng tượng các tri thức cơ bản về tác giả, tác phẩm: hoàn cảnh sáng tác, nội dung nói chung, trị giá nghệ thuật nổi trội của bài thơ, đoạn thơ.
- Xác định vấn đề cần nghị luận, các thao tác lập luận sử dụng và phạm vi dẫn chứng đưa vào trong bài làm.
- Lập dàn ý sơ lược dựa trên một số câu hỏi thông thường như: bài thơ, đoạn thơ hay ở đâu? Hình thức nghệ thuật trình bày là gì? Các thủ pháp chủ yếu sử dụng? Những từ ngữ nào cần đi sâu phân tích?…
3. Dàn ý nói chung
a) Mở bài:
- Giới thiệu tác giả, tác phẩm và vấn đề cần nghị luận (một phương diện nội dung, nghệ thuật…)
b) Thân bài: Dù là dạng bài nào, học trò cũng cần đảm bảo đù ba luận điểm cơ bản sau:
* Luận điểm 1: Khái quát chung
- Nêu hoàn cảnh sáng tác, trị giá nội dung nói chung của bài thơ.
- Hoặc là giảng giải thuật ngữ.
* Luận điểm 2: Làm rõ vấn đề xuất luận
- Phân tích bài thơ, đoạn thơ theo yêu cầu của đề (có thể theo trình tự câu thơ hoặc theo trình tự ý).
- Hoặc phân tích bài thơ, đoạn thơ để làm rõ một định hướng nào đó (chia luận điểm theo nội dung của định hướng)
* Luận điểm 3: Nhận định chung (bình luận)
- Nhận định nói chung về nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ.
c) Kết bài:
- Khái quát, khẳng định vấn đề xuất luận.
Đoạn văn nghị luận văn học
Đề 1
“Những chiếc xe từ trong bom rơi
Đã về đây họp thành tiểu đội
Bằng hữu suốt dọc đường đi tới
Bắt tay qua cửa kính vỡ rồi
Bếp Hoàng Cầm ta dựng giữa trời
Chung bát đũa tức là gia đình đấy
Võng mắc chông chênh đường xe chạy
Lại đi, lại đi trời xanh thêm”
Em hãy viết một đoạn văn diễn tả suy nghĩ của em về tình đồng chí của những người chiến sĩ lái xe được mô tả trong hai khổ thơ trên?
ĐÁP ÁN
– Câu mở đoạn: Với giọng điệu thơ khỏe khoắn, tự nhiên, 2 khổ sau đây trong “Bài thơ về tiểu đội xe ko kính” của Phạm Tiến Duật đã trình bày tình đồng chí, đồng chí thắm thiết của những người lính lái xe trên tuyến đường Trường Sơn
“Những chiếc xe từ trong bom rơi
Đã về đây họp thành tiểu đội
Bằng hữu suốt dọc đường đi tới
Bắt tay qua cửa kính vỡ rồi
Bếp Hoàng Cầm ta dựng giữa trời
Chung bát đũa tức là gia đình đấy
Võng mắc chông chênh đường xe chạy
Lại đi, lại đi trời xanh thêm”
– Triển khai
+ Hành trình ra trận của những người lính cũng là hành trình gắn kết tình bằng hữu
+ Ở câu thơ trước hết hình ảnh “Những chiếc xe từ trong bom rơi” cho thấy từ trong mưa bom lửa đạn, từ trong gian lao, những chiến sĩ lái xe vượt qua sự khốc liệt của chiến tranh để hoàn thành nhiệm vụ và gặp lại đồng chí của mình. Tình đồng chí của họ nở bung như hoa suốt chặng đường tranh đấu:
Gặp bằng hữu suốt dọc đường đi tới
Bắt tay nhau qua cửa kính vỡ rồi
+ Họ gặp nhau và chào hỏi nhau thật lạ mắt. Những chiếc xe ko kính chắn gió là một bất lợi giờ đây là một điều kiện thuận tiện để người lính trao nhau cái bắt tay vội vã nhưng chứa chan thú vui, ấp áp tình đồng chí. Qua cái bắt tay, họ truyền cho nhau cả tâm hồn, tình cảm và cả niềm tin thắng lợi.
+ Trên bước đường ra trận, người lính còn có phút giây ngơi nghỉ, xum họp như một gia đình:
“Bếp Hoàng Cầm ta dựng giữa trời
Chung bát đũa tức là gia đình đấy
Võng mắc chông chênh đường xe chạy
Lại đi, lại đi trời xanh thêm”
+ Cách khái niệm về gia đình thật giản dị, mộc mạc tới bất thần “Chung bát đũa tức là gia đình đấy”. Thực sự những người lính ko chỉ chung bát, chung đũa, chung nắm cơm, bếp lửa nhưng còn cả tuyến đường tuyến đường khó khăn, gieo neo để tiến tới giải phóng miền Nam thống nhất đất.
+ Câu thơ “Võng mắc chông chênh đường xe chạy” thật hay và thú vị. Từ láy “Chông chênh” có trị giá gợi hình và biểu cảm cao. Nó diễn tả chuẩn xác trạng thái của người lính lái xe. Dù nghỉ hay ngủ thì trong tâm tưởng vẫn lắc lư theo nhịp xe chạy. Hơn nữa từ láy đó còn gợi lên tuyến đường Trường Sơn khấp khểnh, trắc trở, cuộc đời người lính thật gian lao
+ Câu thơ tiếp theo giản dị nhưng giàu ý thức sáng sủa “Lại đi,lại đi trời xanh thêm”
+ Điệp từ “lại đi, lại đi” liên kết với nhịp thơ 2/2/3 phản ánh nhịp sống thường nhật của tiểu đội xe ko kính, ngày đêm đoàn xe vẫn tiếp nối nhau ra trận hơn nữa nó còn phản ánh ko khí khẩn trương, gấp gáp của trận đánh. Mặc dù tuyến đường phía trước là khấp khểnh gian lao song bánh xe của tiểu đội xe ko kính vẫn ko ngừng quay.
+ Còn hình ảnh “Trời xanh thêm” là để ẩn dụ để chỉ niềm tin thắng lợi, sự sáng sủa của người lính lái xe. Nó là biểu tượng cho những thắng lợi của cách mệnh đang tới gần
– Chốt: Như vậy những năm tháng chiến tranh gian lao của tổ quốc đã gắn kết những người lính lại với nhau. Mặc dù phải chịu đựng biết bao gieo neo nhưng họ luôn sáng ngời tình đồng chí.
Đề 2
“Không có kính ko phải vì xe ko có kính
Bom giật, bom rung kính vỡ đi rồi
Ung dung buồng lái ta ngồi
Nhìn đất, nhìn trời nhìn thẳng”
Trình bày cảm nhận về khổ thơ em trên
ĐÁP ÁN
– Câu mở: Hình ảnh những chiếc xe ko kính và tư thế ung dung, hiên ngang của người lính lái xe trên tuyến đường Trường Sơn đã được Phạm Tiến Duật khắc họa chân thực qua khổ thơ sau:
“Không có kính ko phải vì xe ko có kính
Bom giật, bom rung kính vỡ đi rồi
Ung dung buồng lái ta ngồi
Nhìn đất, nhìn trời nhìn thẳng”
– Các ý triển khai
+ Câu thơ trước hết ko cầu kì gọt rũa, đậm chất văn xuôi hơn là thơ. Tác giả đã lí giải vì sao những chiếc xe ko có kính. Do bom giật, bom rung kính vỡ đi rồi.
+ Tới câu thơ thứ 2, điệp từ “bom” được nhắc lại hai lần liên kết với hai động từ mạnh “giật” “rung” làm cho câu thơ bị giật lên, sốc nảy như những trận mưa bom, đạn nổ của chiến tranh.
+ Hai câu thơ sau, tác giả tập trung khắc họa tư thế của người lính lái xe. Từ láy “ung dung” được đảo lên đầu câu thơ nhằm nhấn mạnh tư thế hiên ngang, ung dung, đường hoàng của người lính lái xe. Các anh ko hề run sợ tránh né sự khốc liệt của bom đạn chiến tranh nhưng vẫn giữ tâm thế vững vàng.
+ Ở câu thơ cuối cùng, điệp từ nhìn được lặp lại 3 lần đã mở ra ko gian đa chiều: đất, trời và tuyến đường phía trước. Người lính ở đây ko chỉ nhìn đất, nhìn trời nhưng còn nhìn thẳng vào tuyến đường phía trước, nhìn thẳng vào những trở ngại thử thách ko hề tránh né.
Đề 3
Viết đoạn văn Tổng – phân – hợp khoảng 10 câu nêu cảm nhận của em về tư thế của người lính lái xe ở 2 khổ thơ đầu của bài thơ. Trong đoạn văn có sử dụng một câu ghép chính phụ.
ĐÁP ÁN
– Câu mở đoạn: Tư thế ung dung, hiên ngang của những người lính lái xe trên tuyến đường Trường Sơn được thi sĩ Phạm Tiến Duật đã khắc họa thật ấn tượng qua hai khổ thơ đầu bài thơ “Bài thơ về tiểu đội xe ko kính”
– Triển khai
Các ý triển khai
Ý 1: Câu thơ trước hết ko cầu kì gọt dũa, đậm chất văn xuôi hơn là thơ. Tác giả đã lí giải vì sao những chiếc xe ko có kính. Do bom giật, bom rung kính vỡ đi rồi.
Ý 2: Tới câu thơ thứ 2, điệp từ “bom” được nhắc lại hai lần liên kết với hai động từ mạnh “giật” “rung” làm cho câu thơ bị giật lên, xốc nảy như những trận mưa bom, đạn nổ của chiến tranh.
Ý 3: Hai câu thơ sau, tác giả tập trung khắc họa tư thế của người lính lái xe. Từ láy “ung dung” được đảo lên đầu câu thơ nhằm nhấn mạnh tư thế hiên ngang, ung dung, đường hoàng của người lính lái xe. Các anh ko hề run sợ tránh né sự khốc liệt của bom đạn chiến tranh nhưng vẫn giữ tâm thế vững vàng.
Ý 4: ở câu thơ cuối cùng, điệp từ nhìn được lặp lại 3 lần đã mở ra ko gian đa chiều: đất, trời và tuyến đường phía trước. Người lính ở đây ko chỉ nhìn đất, nhìn trời nhưng còn nhìn thẳng vào tuyến đường phía trước, nhìn thẳng vào những trở ngại thử thách ko hề tránh né.
Ý 5: Phạm Tiến Duật đã dành trọn một khổ thơ để diễn tả những gì người lính nhìn thấy:
“Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng
Nhìn thấy tuyến đường chạy thẳng vào tim
Thđó sao trời và đột ngột như cánh chim
Như sa, như ùa vào buồng lái”
– Những câu thơ tả thực tới từng cụ thể. Không có kính chắn gió, xe lại chạy nhanh các anh phải đương đầu với bao khó khăn, nguy hiểm, nào “gió vào xoa mắt đắng” rồi “sao trên trời”, “chim dưới đất”, đột ngột, bất thần như sa, như ùa – rơi rụng, va đạp, quăng ném… vào buồng lái, vào mặt mũi, thân thể.
– Lái những chiếc xe ko kính, người lính như được trực tiếp hòa mình với tự nhiên, vũ trụ. Cả tự nhiên vũ trụ như ùa vào buồng lái . Các động từ “sa”, “ùa” cho thấy giữa người lính và tự nhiên ko hề có sự cách trở.
– Biện pháp tu từ so sánh, nhân hóa đã cho thấy hiện thực khốc liệt của chiến tranh được tác giả cảm nhận bằng tâm hồn lãng mạn. Những gieo neo, nguy hiểm của chiến tranh nhưng giờ đây là thời cơ để người lính giao hòa thân thiện với tự nhiên trên những tuyến đường bom rơi đạn nổ.
Ý 6: Đặc thù hình ảnh “Con đường chạy thẳng vào tim” vừa là hình ảnh thực vừa là hình ảnh mang tính ẩn dụ. Con đường đó ko chỉ con Trường Sơn, tuyến đường giải phóng miền Nam thống nhất tổ quốc, nhưng nó còn là tuyến đường của con tim, của ý chí. Những câu thơ trên hé lộ dung mạo ý thức thầm kín của người chiến sĩ lái xe.
Như vậy, với giọng điệu thơ ngang tàn khỏe khoắn, thi sĩ đã khắc họa thật ấn tượng tư thế ung dung, hiên ngang của người lính lái xe trên tuyến đường Trường Sơn
Đề 4
Em hãy viết một đoạn văn khoảng 10 câu theo kiểu quy nạp, trình diễn cảm nhận của em về ý thức dung cảm, thái độ bất chấp khó khăn, gieo neo của người lính ở khổ thơ thứ 3,4 của bài thơ. Trong đoạn văn có sử dụng câu cảm thán.
ĐÁP ÁN
– Câu mở: Khổ 3,4 trong văn bản “Bài thơ về tiểu đội xe ko kính” của Phạm Tiến Duật đã làm nổi trội thái độ bất chấp gieo neo, khó khăn và ý thức sáng sủa, dũng cảm của những người lính lái xe.
Ý 1: Như chúng ta đã biết, những người lính phải lái những chiếc xe ko kính trên tuyến đường Trường Sơn, ngày nắng thì bụi mù trời, ngày mưa thì mưa tuôn xối xả. Vậy nhưng họ bất chấp gieo neo, trái tim họ vẫn tràn đầy niềm sáng sủa, sôi nổi:
“Không có kính, ừ thì có bụi,
Bụi phun tóc trắng như người già”
Những tiếng “ừ thì” vang lên như một lời thử thách chấp nhận khó khăn đầy chủ động. Hình như mọi gieo neo, nguy hiểm của chiến tranh chưa mảy may làm tác động tới ý thức của họ. Gian khổ là dịp để họ thử chí làm trai.
– Qua hình ảnh so sánh hóm hỉnh “bụi phun tóc trắng như người già” ta có thể thấy mái tóc xanh của người lính qua mấy dặm đường đã chuyển thành tóc trắng. Những cụ thể hiện thực đã đày ắp cả câu thơ nhưng lại được hí hước hóa. Điều đó cho thấy người lính đã vượt lên khó khăn, gieo neo
– Không những thế cách hút thuốc còn rất lính tráng “phì phèo châm điếu thuốc” càng làm nổi rõ hơn thái độ bất chấp khó khăn gieo neo.
– Nhưng có nhẽ ấn tượng nhất đối với người đọc là nụ cười đầy sảng khoái của những người lính được cất lên từ một gương “mặt lấm “lúc đồng chí gặp nhau: “Nhìn nhau mặt lấm cười ha ha!”.
– Cái cười mới sáng sủa, tự hào làm sao . Đó là khúc nhạc vui của tuổi 18, đôi mươi gợi cảm giác nhẹ nhõm, thanh thản xua tan những trở ngại, nguy hiểm.
– Khép lại bài thơ là câu thơ 7 tiếng có tới 6 tiếng gieo bằng thanh bằng “ Mưa ngừng gió lùa mau khô thôi” đã gợi cảm giác nhẹ nhõm, ung dung rất sáng sủa thanh thản.
– Gió, bụi, mưa có thể gây bao khó khăn nhưng người lính lái xe đã phổ biến hóa cái phổ biến. Họ vượt lên trên tất cả, chấp nhận gieo neo như một sự thế tất.
Đề 5
Hãy viết thành một đoạn văn suy diễn 12 câu trình diễn cảm nhận của em về khổ thơ sau:
“Không có kính, rồi xe ko có đèn
Không có mui xe, thùng xe có xước,
Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước.
Chỉ cần trong xe có một trái tim
ĐÁP ÁN
– Nội dung nói chung: Khổ cuối trong bài “Bài thơ về tiểu đội xe ko kính” của Phạm Tiến Duật đã trình bày ý chí sắt thép và quyết tâm giải phóng miền Nam của những người lính lái xe Trường Sơn quả cảm.
– Các ý triển khai:
Ý 1: Khổ thơ cuối mở ra một kết cấu đối lập bất thần nhưng thâm thúy. Đối lập giữa 3 cái “ko” và một cái “có”; giữa bên ngoài và bên trong chiếc xe; đối lập giữa sự thiếu thốn vật chất và sự giàu có về ý thức của những người lính lái xe.
Trước hết, trải qua bom đạn những chiếc xe ko kính chuyển đổi tới trần truồng
“Không có kính rồi xe ko có đèn
Không có mui thùng xe có xước”
Phép điệp ngữ “ko kính”, “ko đèn” “ko mui” “thùng xe có xước” và điệp từ “ko” láy đi láy lại để nhấn mạnh sự tàn khốc và sự hủy diệt của chiến tranh. Những chiếc xe biến dạng, tàn tạ tưởng nghe đâu ko đi được nữa. Nhưng nó vẫn kiên cường vượt lên trên bom đạn, hăm hở lao ra tuyền tuyến vì một nhiệm vụ thiêng liêng, vì tình yêu nước thiêng liêng, vì miền Nam thân yêu, vì nền độc lập và thống nhất tổ quốc.
Ý 2: Cụm từ “có một trái tim” ở câu thơ cuối cùng để khẳng định sức mạnh ý thức to lớn của người chiến sĩ lái xe. Hình ảnh “trái tim” vừa là hình ảnh ẩn dụ đồng thời cũng là hình ảnh hoán dụ lạ mắt. Hình ảnh hoán dụ chỉ người lính lái xe còn hình ảnh ẩn dụ chỉ lòng yêu nước nhiệt thành, chỉ ý chí giải phóng miền Nam rực cháy.
Từ “trái tim” đã trở thành nhãn tự, của cả bài thơ. Chiếc xe biến dạng đầy thương tích vẫn băng băng hướng ra tiền tuyến bởi nó mang mình một nguồn nhiên liệu vĩnh hằng đó là tình yêu tổ quốc thiêng liêng của những người lính lái xe.
Hai chữ “trái tim” khép lại bài thơ cũng là mở ra cho người đọc toàn thể chân dung người lính. Họ mang trong mình con tim đang đập, đạp những nhịp đập của tình yêu nước, của khát vọng giải phóng miền Nam thống nhất tổ quốc. Và đây chính là cội nguồn làm nên những thắng lợi của dân tộc Việt Nam trước quân thù.
Chốt: Chiến tranh tàn khốc có thể tàn phá những phương tiện kỹ thuật vật chất, nhưng ko thể đè bẹp được sức mạnh của ý thức dân tộc.
.
Trích nguồn: Cmm.Edu.Vn
Danh mục: Giáo dục