Cảm nhận về bài thơ Chiều tối – Hồ Chí Minh

Cảm nhận về bài thơ Chiều tối – Tuyển tập những bài văn hay tìm hiểu và nêu cảm nhận về bài thơ Chiếu tối (Mộ) của Hồ Chí Minh. Những bài cảm nhận bài thơ Chiều tối của Hồ Chí Minh với đầy đủ những nội dung từ bao quát tới chi tiết, từ lập dàn ý tới những bài văn cảm nhận mẫu giúp những em học sinh có thể hình dung ra cách nêu xúc cảm của mình với tác phẩm thơ này. Mời những em tham khảo tài liệu hướng dẫn làm bài và tuyển tập văn mẫu dưới đây do cmm.edu.vn tổng hợp và soạn.

Bạn đang xem bài: Cảm nhận về bài thơ Chiều tối – Hồ Chí Minh

Đề bài: Trình bày cảm nhận của em về bài thơ Chiều tối của Hồ Chí Minh

Hướng dẫn làm bài cảm nhận bài thơ Chiều tối (Mộ) – Hồ Chí Minh

1. tìm hiểu đề

– Yêu cầu đề bài: Dựa vào nội dung, nghệ thuật, những chi tiết trong bài thơ nhằm thể hiện xúc cảm và cảm nhận của bản thân đối với tác phẩm

– Đối tượng làm bài: Bài thơ Chiều tối của Hồ Chí Minh

– tri thức cần nắm vững trước khi làm bài: Thông tin về tác giả, hoàn cảnh ra đời của tác phẩm, thể thơ, vần, nhịp, giọng điệu của bài thơ, tiếng nói được sử dụng (tiếng nói bình dân hay tiếng nói chưng học,…), bố cục của bài thơ

2. những luận điểm chính cần triển khai

Luận điểm 1: Bức tranh thiên nhiên bát ngát, rộng lớn nhưng vắng vẻ, cô quạnh

Luận điểm 2: Hình tượng con người với sức sống mãnh liệt, ung dung, tự tại giữa gông xiềng, xiềng xích.

Luận điểm 3: Nghệ thuật sử dụng từ ngữ và nét cổ điển xen lẫn hiện đại của tác giả

3. Lập dàn ý

Dàn ý ngắn gọn

I. Mở bài:

Giới thiệu tác giả Hồ Chí Minh và bài thơ Chiều tối trích Nhật ký trong tù

II. Thân bài: Nêu cảm nhận bài thơ Chiều tối của Hồ Chí Minh

1. Hai câu đầu: Bức tranh thiên nhiên

• Con người luôn hướng về thiên nhiên
• Cảnh chiều tối âm u, hiu quạnh, vắng vẻ
• Hình ảnh mang tượng trưng cho cảnh chiều tà
• Hình ảnh chòm mây gợi tả không gian mênh mông, rộng lớn
• Hình ảnh thiên nhiên mang vẻ đẹp cổ điển, thơ mộng
• Qua hai câu thơ cảm nhận được ý chí, nghị lực của con người

2. Hai câu thơ cuối: Bức tranh đời sống

• Những hình ảnh đời sống dân dã, đời thường
• Bức tranh sắp gũi, thân thuộc, mộc mạc
• Hình ảnh con người lấn lướt hình ảnh thiên nhiên mênh mông, rộng lớn nhưng vắng vẻ
• Thể hiện tình yêu thương, quan tâm tới số phận của người lao động nghèo
• Ước mơ thầm kín về mái ấm gia đình của người nghèo
• Bừng lên sức sống mãnh liệt của con người

3. Nghệ thuật

III. Kết bài: Khái quát cảm nhận của em về bài thơ một cách ngắn gọn

Dàn ý chi tiết

I. Mở bài

– Giới thiệu tác giả:

+ Hồ Chí Minh không chỉ là một vị lãnh tụ vĩ đại mà còn là một danh nhân văn hóa của dân tộc.

+ Hồ Chí Minh để lại cho nước nhà một sự nghiệp văn học khổng lồ

– Giới thiệu tác phẩm:

+ Tác phẩm được trích trong tập thơ Nhật Kí trong tù của chưng

+ Bài thơ thể hiện tình yêu thiên nhiên và tấm lòng lớn lao của Hồ chủ toạ

Ví dụ: Hồ Chí Minh là một vị cha già yêu kính của dân tộc Việt Nam, là một vị anh hùng lỗi lạc của quốc gia. kế bên tài làm chính trị, chưng còn có một kho tàng những tác phẩm văn học quý giá và to lớn. chưng đã để lại cho dân tộc rất nhiều những tác phẩm văn học đặc sắc, trong đó vượt bậc là bài thơ Chiều tối nằm trong tập Nhật ký trong tù. Bài thơ thể hiện cảm hứng về thiên nhiên, về ý thức tự do dù trong hoàn cảnh chưng chuyển ngục không hề kém phần vất vả.

II. Thân bài

– 2 câu thơ đầu: Bức tranh thiên nhiên cảnh vật chiều tối

+ Hình ảnh:

• Chim bay về rừng: chim không chỉ bay mà còn “mỏi” => gợi thời gian chiều tối
• Mây trôi lững lờ trên bầu trời: “Trôi nhẹ” và “chòm mây” trong phần dịch thơ tuy giữ được sự thưthái của đám mây song nó lại làm mất đi lớp nghĩa đơn chiếc, lẻ loi của từ “cô vân” trong bản nguyên tác.

=> hé mở về cả thế cuộc hoạt động cách mệnh của chưng. Cuộc hành trình bị áp giải còn biết bao nhiêu là điểm tới, từ nhà tù này tới nhà tù kia và những điều trước mắt còn gieo neo hơn rất nhiều, chưa biết rằng tương lai mình sẽ đi đâu về đâu, tương lai của dân tộc.

=> gợi không gian bát ngát, rộng lớn.

+ Đặc sắc trong nghệ thuật tả cảnh: Thiên nhiên mang sắc thái giống con người.

• Cánh chim mỏi mệt sau một ngày mưu sinh đang vội vã bay về rừng tìm nơi trú ngụ cũng như người tù cũng đã mệt nhoài sau những chặng đường dài lê bước.
• Đám mây trở nên cô độc giữa bầu trời giống như người tù đang đơn độc nơi xứ người.

– 2 câu thơ sau: Bức tranh cuộc sống sinh hoạt của con người

+ Hình ảnh:

• Cô gái xóm núi: đang trong công việc xay ngô, người thiếu nữ miền sơn cước hiện lên mang một sức sống phi thường, hăng say, trẻ trung. Con người không chịu sự chi phối của cảnh vật, xuất hiện giữa nơi núi rừng mênh mông, ngút nghìn nhưng không bị hòa lẫn với thiên nhiên mà chính bản thân cô gái trẻ trung này lại trở thành tâm điểm của cảnh vật.
• Lò than: rực đỏ => khá ấm của sự sống.
• Hình ảnh người lao động trên đất Quảng Tây hiện lên khỏe khoắn, siêng năng, hăng say.

+ Chữ “hồng” trong thi phẩm: Ánh hồng nơi bếp lửa, trái tim ấm nồng, ý thức hăng say của người thiếu nữ hay cũng là sự lạc quan, yêu đời của chính tác giả. Sự hiện diện của chữ “hồng” được xem như là nhãn tự của bài thơ, như thổi vào hồn thơ một làn gió mới, một ý thức mới, một nét đẹp mới => bóng tối đang dần buông xuống.

+ Nghệ thuật:

• Điệp ngữ vòng “bao túc”: tạo ra sự nối âm cùng âm hưởng của sự nhịp nhàng, liên hoàn những vòng quay của cối xay ngô. Vòng quay ấy lại có trị giá mở ra sự kiên trì, dai sức, công việc tuy vất vả, nặng nhọc là thế nhưng con người vẫn rất cần mẫn, hăng say.
• Không sử dụng chữ tối nhưng vẫn tả được cảnh trời tối

* Khái quát nghệ thuật được sử dụng trong cả tác phẩm.

– Sử dụng từ ngữ

– văn pháp ước lệ tượng trưng: lấy mây điểm trăng; lấy động tả tĩnh, lấy cảnh vật để khắc tạc thời gian, nhấn nhá nỗi niềm con người.

– Nét cổ điển xen lẫn hiện đại:

+ Nét cổ điển: hình ảnh thơ; tiếng nói thơ; thể thơ thất ngôn tứ tuyệt

+ Nét hiện đại: Không san sẻ nỗi buồn với thiên nhiên mà hòa hợp với thiên nhiên. Từ trong cái khó khăn, khốn cùng mà toát lên phong thái ung dung, lạc quan cách mệnh.*

* Liên hệ mở rộng (có thể đan xen vào bài viết)

III. Kết bài:

– Khái quát nội dung, nghệ thuật của tác phẩm

– Nêu cảm tưởng tư nhân về bài thơ

Ví dụ:

Bài thơ Chiều tối trích trong tập Nhật ký trong tù của Hồ Chí Minh cho ta cảm nhận được phong cảnh thiên nhiên bát ngát, rộng lớn nhưng vắng vẻ, không gian ấy đã bị lấn áp bởi hình ảnh con người lao động cực khổ.

Tham khảo thêm: Những dàn ý cảm nhận về bài thơ Chiều tối hay nhất

4. Sơ đồ tư duy cảm nhận bài thơ Chiều tối

Xem thêm: Sơ đồ tư duy Chiều tối

5. tri thức bổ sung

Hoàn cảnh ra đời tác phẩm:

“Chiều tối” là bài thơ thứ 31 trong tập thơ “Nhật kí trong tù” được gợi cảm hứng từ một cuộc chuyển lao từ Tĩnh Tây tới Thiên Bảo vào một buổi chiều tối cuối thu năm 1942.

————

Từ cả dàn ý chung và dàn ý chi tiết cảm nhận bài thơ Chiều tối, những em có thể triển khai ra nhiều bài văn cảm nhận khác nhau về tác phẩm này. Nhưng những em học sinh cũng chú ý tới việc không lạc đề hay sa đà quá sang tìm hiểu bài thơ Chiều tối của Hồ Chí Minh, bằng cách bám sát những nội dung của dàn ý cảm nhận bài thơ và triển khai đúng hướng.

Dưới đây, cmm.edu.vn đã tổng hợp một số bài văn mẫu cảm nhận về bài thơ Chiều tối ngắn gọn và hay nhất để những em có thể tham khảo từ đó viết thành bài văn cảm nhận hoàn chỉnh cho riêng mình.

“Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không”

Bài tham khảo

Cảm nhận Chiều tối – Bài tham khảo số 1

Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng trong bài viết Hồ chủ toạ – hình ảnh của dân tộc có nói đại ý: Hồ chủ toạ là Người rất giàu tình cảm, và vì giàu tình cảm mà Người đi làm cách mệnh. Trong toàn cầu tình cảm bát ngát của Người dành cho nhân dân cho những cháu nhỏ, cho bầu bạn xa sắp, hẳn có một chỗ dành cho tình cảm gia đình. Bài Chiều tối có nhẽ hé mở cho ta nhìn thấy một thoáng ước mơ thầm kín một mái nhà ấm, một chỗ ngừng chân trên trục đường dài muôn dặm.

Chiều tối là bài thơ thứ ba mươi mốt trong tập Nhật kí trong tù, ghi lại xúc cảm của thi sĩ trên phố bị giải đi qua hết nhà lao này tới nhà lao khác. Trên trục đường khổ ải ấy, một chiều kia. Người chợt nhận thấy cánh chim chiều.

“Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ”

Câu thơ không giản đơn chỉ tái tạo cảnh vật mà còn bộc lộ cảm nhận của thi sĩ. Làm sao biết rõ được là chim đang mỏi, và làm sao nói chắc được mục đích của chim là về rừng tìm chốn ngủ, như thế ở trong lòng chim mà ra? Câu thơ chỉ là tín hiệu cho thấy là trời đã chiều, mọi vật hoạt động ban ngày đã mệt, đã tới lúc tìm chốn ngơi nghỉ. Câu thơ tương phản với hình ảnh chòm mây đơn chiếc ở dưới:

“Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không”

Câu thơ dịch tuy đẹp nhưng ý thơ có phần nhẹ hơn so với nguyên tác Hán. Nó bỏ mất chữ cô trong cô vân, tức là chòm mây đơn chiếc, trơ trọi rất có ý nghĩa. Hai từ trôi nhẹ cũng không lột tả được ý của mấy chữ mạn mạn độ. Bới vì độ là hoạt động nhằm đi từ bờ này sang bờ kia, ví như độ thuyền đi từ thuyền sang sông, độ nhật ở cho qua ngày, độ thiên không là dịch chuyển từ chân trời này sang chân trời kia, trục đường của mây mới xa vời và vô hạn biết chừng nào! Còn mạn mạn là dáng vẻ trì hoãn, chậm chạp. Chòm mây đơn chiếc đi từ chân trời này sang chân trời kia, mà lại còn chậm chạp, trì hoãn nữa thì không biết bao giờ mới tới nơi? Và hiển nhiên khi trời tối nó vẫn còn lửng lơ bay giữa tầng không, là hình ảnh ẩn dụ về người tù đang bị giải đi trên phố xa vạn dặm, chưa biết đâu là điểm đừng! Trong hình ảnh ấy hẳn còn gửi gắm tình cảm thương mình đơn chiếc sốt ruột và thèm khát có một mái nhà. Chỉ hai câu thơ mà vừa tả cảnh vật, vừa tả cảnh người, tả tình người. Đó là cái súc tích, dư ba của thơ cổ điển.

nếu như hai dòng đầu đã nói tới chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ và chòm mây đơn chiếc chưa biết ngừng nơi nào, thì hai câu thơ của bài thơ sau hiện diện một chon ngủ của con người:

“Cô em xóm núi xay ngô tối

Xay hết lò than đã rực hồng.”

Trong bản dịch, người dịch đã đưa vào chữ tối lộ liễu trong khi thi pháp thơ cổ chỉ muốn người đọc tự cảm thấy chiều tối phủ xuống mà không cần một sự thông báo trực tiếp nào. Điều đó làm lộ tứ thơ. Nhưng đó là cái khó của người dịch. Điều đáng chú ý là một cảnh lao động gia đình, rất đỗi thông thường, dân dã: Cô em xóm núi xay ngô hạt, ngô hạt xay xong, bếp đã hồng. Cô em, bếp lửa, tượng trưng cho cảnh gia đình. Ngô hạt xay xong, bếp đỏ hồng lại tượng trưng . Cho công việc và ngơi nghỉ. Một không khí đầm ấm đối với người lữ thứ. Điều chú ý thứ hai là trong nguyên tác chữ hồng là ấm, nóng chứ không phải là đỏ, càng chứng tỏ điều thi sĩ nghĩa tới là sức ấm nóng, chứ không phải sáng hồng. Bếp lạnh, tro tàn là tượng trưng cho sự cô quạnh, lẻ loi. Điều chú ý thứ ba là thi sĩ đứng ở núi như thế, y như thể đứng sắp gũi kế bên. Lại nữa, thi sĩ phải đứng rất lâu mới thấy được cảnh thời gian trôi trong câu: Cô em xóm núi xay ngô hạt – Ngô hạt say xong bếp đã hồng? Đây chỉ là bài thơ trên phố. Vậy đó chỉ là cảnh tưởng tượng trong tâm tưởng, trước xóm núi bên đường xuất hiện như là biểu tượng của mái ấm gia đình, nơi sum họp của những người thân thuộc. Cái kết này tuy không sáng bừng lên màu hồng lạc quan của cách mệnh như ái đó hiểu, cũng vẫn rét mướt tình người làm cho nỗi lòng người vơi bớt nỗi đơn chiếc. tĩnh mịch. Cùng với hình ảnh ấy, một ước mơ thầm kín về mái ấm gia đình thấp thoáng đâu đó. nếu như ta chú ý tới bài thơ trước này là bài Đi đường.

“Đi đường mới biết gian lao        

Núi cao rồi lại núi cao trập trùng.”

Một trục đường vô tận, và bài sau đó là bài Đêm ngủ ở Long Tuyền:

Đôi ngựa ngày đi chẳng nghỉ chân. Món Gà năm vị: tối thường ăn, thừa cỏ rét, rệp xông vào đánh, oanh sớm, mừng nghe hót xóm sắp. Thì ta sẽ thấy sự xuất hiện quang cảnh gia đình kia là rất dễ hiểu. Nó chứng tỏ trái tim của nhà cách mệnh vẫn đập theo những nhịp của con người thông thường sắp gũi với mọi người.

Nghệ thuật của bài thơ là một nghệ thuật gián tiếp cổ điển, nói cảnh để nói tình. Hình ảnh trong thơ cũng là tâm trạng. nếu như chỉ tìm hiểu nó như một bức ranh hiện thực đơn thuần, chắc chắn ta sẽ rời xa toàn cầu nội tâm phong phú của thi sĩ.

Cảm nhận Chiều tối – Bài tham khảo số 2

Một tác phẩm hay là tác phẩm hàm chứa trị giá tư tưởng sâu sắc. Ở đó, ta không chỉ thấy được tài năng của người viết mà còn chứa đựng cả một tâm hồn, một cốt cách của thi nhân. Bài thơ Chiều tối là một bài thơ như thế, Hồ Chí Minh – vị lãnh tụ yêu kính của quốc gia, một thi sĩ của dân tộc mang một tình cảm lớn lao với Tổ Quốc đã viết nên những vần thơ chạm vào đáy hồn nhân thế. Mà có nhẽ, bài thơ còn trị giá cho tới tận mãi về sau.

“Chim mỏi về rừng tìm cây ngủ,

Chòm mây nhẹ giữa tầng không” 

Sau ngày dài kiếm ăn, từng đàn chim nối đuôi nhau trở về nơi rừng mong tìm chốn ngơi nghỉ. Cánh chim mỏi mệt đập nhẹ giữa không trung trong buổi chiều tàn. Chòm mây cô độc trôi lững lờ giữa khoảng không vô định, cảnh vật tuy nhẹ nhõm nhưng mang một nỗi buồn man mác. Lạ kì thay, là cảnh buồn hay chính nơi tâm hồn người tù nhân cũng đang ưu sầu nơi chốn xa quê hương. Thời khắc của ngày tàn cũng là khi màn đêm buông xuống, đây là lúc người ta tạm gác mọi công việc để trở về nơi gia đình quây quần bên bữa cơm gia đình. Phải chăng ngay lúc ấy, chưng cũng đang khát khao được đứng nơi quốc gia mình, được cùng nhân dân, cùng những người con dân tộc sum họp. Vậy mà, thực tế muôn nỗi khó khăn, bởi vậy mà cảnh cũng đeo sầu, đám mây cô độc,cánh chim mỏi mệt là những hình ảnh ẩn dụ cho những lúc yếu lòng, cảm thấy đơn chiếc, lẻ loi của Người nơi đất khách quê người. Nỗi nhớ quê hương da diết trong tâm trí thi sĩ, càng cô độc bao nhiêu thì nỗi nhớ lại càng lớn bấy nhiêu. Bằng giải pháp tả cảnh ngụ tình thân thuộc, tâm trạng của chưng được bộc lộ rõ rệt. Cảnh và tình tuy hai mà một – người mang nỗi niềm, cảnh cũng không thể nào vui.

“Cô em xóm núi xay ngô tối

Xay hết lò than đã rực hồng”

Không gian sinh hoạt mở ra thật giản dị. Người con gái xay ngô giữa bầu trời đêm bình yên tới lạ kì. Giữa bao nhiêu cái kì vĩ, lớn lao khác, chưng lại nhìn về cảnh lao động – xay ngô tối. Chắc hẳn, chưng đã rất trân trọng cái khoảnh khắc này, trân trọng sức lao động của con người trong mỗi khoảnh khắc của thời gian. Phải có một tâm hồn tinh tế, thi sĩ mới có thể nhìn thấy được vẻ đẹp rất đỗi bình dị trong đời sống như thế. Đó là vẻ đẹp của con người giữa thế cuộc thiếu thốn, tuy vất vả mà rất đỗi đầm ấm, đáng quý, đáng yêu. Hình ảnh con người lao động hoà hợp với vẻ đẹp thiên nhiên làm cho bức tranh chiều tối nhường như rét mướt hơn, sinh động hơn. Đem tới sức sống cho cảnh núi rừng, dù buồn nhưng tràn trề sức sống. nhường như, đó là khát khao hướng tới sự sống, hướng tới những điều tốt đẹp, ước mơ vươn tới tự do cho muôn người, sống trong gian khổ tù đày ta lại càng trân trọng cuộc sống lao động. Từ “hồng” trở thành nhãn tự, là trung tâm của bài thơ. Ngọn lửa không đơn thuần chỉ là một sự vật, mà nó là biểu tượng cho ngọn lửa của cách mệnh, ngọn lửa của tình yêu hoà bình. Ngọn lửa xua tan đi màn đêm lạnh giá, xua tan đi những nỗi mỏi mệt của ngày dài, xưa tan nỗi trầm tư trong lòng người tù cách mệnh. Ngọn lửa hồng thắp lên niềm tin vào một tương lai tốt đẹp cho dân tộc, hơn hết là sự bình yên trong lao động của nhân dân.

Đọc bài thơ, người nào cũng sẽ có riêng cho mình những suy ngẫm. Với em, bài thơ không chỉ cho em thấy được tình yêu Tổ Quốc của chưng, mà từ đó càng trân trọng hơn cuộc sống lao động của những con người chất phác giản dị, thêm trân trọng cuộc sống tự do hoà bình mà thế hệ chúng em ngày hôm nay có được. Từ đó, càng yêu kính chưng Hồ với tấm lòng bát ngát rộng lớn, thêm tự hào về hồn thơ lớn của dân tộc. Đồng thời, cho em bài học về thái độ sống trước thế cuộc, trong bão bùng gian lao, trước những gian lao, thử thách của cuộc sống vẫn giữ vững niềm tin, hướng tới ngọn lửa hồng, hướng tới một tương lai đầy hy vọng. Thử thách của hiện tại dù khiến bản thân sức ép nhưng không thể làm ta gục ngã, mỏi mệt có thể chùn chân nhưng không được lùi về phía sau, hướng về phía mặt trời, bóng tối sẽ ở phía sau bạn. Hãy giữ vững ý thức lạc quan trong mọi hoàn cảnh.

Cảm nhận Chiều tối – Bài tham khảo số 3

    Chiều tối là một trong những bài thơ tức cảnh sinh tình tinh giản nhất mà chủ toạ Hồ Chí Minh đã để lại trong Nhật ký trong tù. Thơ của chưng thường là vậy, thoạt nhìn xem tưởng không có gì sáng tạo, vẫn chỉ là những hình ảnh ước lệ thân thuộc trong lối đường thi:

“Chim mỏi về rừng tìm chỗ ngủ

Cho mây trôi nhẹ giữa từng không”

Thực ra, đó là hình ảnh tích cực trong mắt của người tu thi sĩ khi chiều tối nơi núi rừng.

Chiều tối là lúc mà ánh sáng ban ngày chưa tắt hẳn. Lúc ấy, giữa chốn núi rừng không có chân trời, chút ánh sáng còn sót lại của một ngày tàn chỉ có thể nhìn thấy thấp thoáng nơi đỉnh trời. Một cách tự nhiên, con mắt của thi sĩ ngước lên cao và nhìn thấy cánh chim mỏi mệt đi tìm chốn ngủ nơi vòm cây.

Cảnh vật cứ vậy mà buồn, buồn man mác khi chiều tàn. Đây là giờ phút của sự sum họp, của mọi người sau ngày làm việc mỏi mệt quay quần bên gia đình nhưng, chưng lại không thể có được xúc cảm rét mướt đó. Mang trong mình nỗi khổ cực sai, tù tội lại tha phương trên đất khách quê người nên chắc hẳn nỗi nhớ nhà da diết đang giày vò chủ thể trữ tình. Trong lòng Người, không lúc nào làm nguôi đi nỗi nhớ quê hương…

Tuy nhiên, thơ của Hồ Chí Minh vẫn có một điểm rất độc đáo: mạch thơ, hình ảnh thơ cũng như tư tưởng thơ ít khi tĩnh lại mà thường vận động một cách đầy khỏe khoắn và bất thần, hướng về sự sống và ánh sáng:

“Cô em xóm núi xay ngô tối

Xay hết lò than đã rực hồng”

nếu như như nói về cảnh thì sự chuyển cảnh trong Câu thơ này cũng rất đỗi tự nhiên. Khi đêm đã buông xuống, tấm màn đen của nó đã bao trùm lên toàn cảnh vật thì thi sĩ chỉ có thể hướng tầm nhìn về phía có ánh sáng. Đó chính là ánh sáng soi tỏ hình ảnh một cô thôn nữ xay ngô để chuẩn bị bữa cơm chiều.

Ở câu thơ thứ ba, người dịch đã thêm chữ “tối” không có trong nguyên tác. Từ này không sai nhưng lại làm cái tinh tế của bài thơ mất mát đi ít nhiều. Nó vừa làm lộ ý thơ, vừa khiến cho nội dung kém đi sự gợi mở.

Lê Chí Viễn còn phát hiện ra thêm một điểm vô cùng tinh vi ở câu thơ này. Đảo ngữ “ma bao túc”, “bao túc ma hoàn” khiến cho câu thơ trở nên thật hấp dẫn và đặc biệt. Thời gian trôi tình theo cánh chim và làn mây, theo những vòng xoay ngô cuối của người thiếu nữ, quay mãi, quay mãi và tới khi cô ấy phải ngừng lại thì lò than đã rực hồng, nó dịch lên một thứ ánh sáng tuyệt đẹp. Thứ ánh sáng tỏa ra từ phía lò than kia không chỉ là thứ ánh sáng thắp lên trong đêm tối tăm, mịt mù mà còn là ánh sáng của niềm tin, của hy vọng mà chưng vẫn luôn luôn tin tưởng và gửi gắm. Đọc thơ chưng, buồn nhưng vẫn tràn ngập niềm tin và hy vọng có nhẽ là vì vậy.

Hai câu thơ đầu là cảnh buồn, cảnh chiều muộn với hình ảnh cánh chim và con người đều mỏi mệt trước giờ khách tàn lụi nhưng hai câu thơ sau lại là một niềm vui, một niềm tin phấn khởi, mong chờ qua hình ảnh đúng lửa hồng. Chỉ một hình ảnh nhỏ nhưng lại có thể cân chỉnh cả bài thơ, khiến cho bài thơ sáng rực lên sự rét mướt. Sự sống, ánh sáng và niềm vui của con người được hiện lên ở trung tâm của bức tranh được thi sĩ vẽ ra đã tỏa sáng, xua tan cái cô quạnh, cái mỏi mệt của cảnh chiều nơi núi rừng.

Nguyễn Du đã từng nói: “Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ”. Chân lý ấy khá ứng với hai câu thơ trước tiên. Nhưng ở hai câu thơ này, ta phải nhấn mạnh rằng do cảnh buồn nên người cũng muốn buồn theo. Tuy vậy, ở hai câu thơ sau thì niềm vui đã quay trở lại. Sự hy vọng, niềm tin thông qua hình ảnh gọi lửa hồng đã khiến cho bài thơ trở nên vui tươi và rộn rực hơn hẳn…

Thế mới biết mọi niềm vui, nỗi buồn của chưng Hồ đều gắn bó với niềm vui, nỗi buồn của quốc gia. Quyền hành nỗi xấu số của riêng mình, của tù ngục, khổ đau, chưng vẫn đau đầu lo cho nước nhà…

Cảm nhận Chiều tối – Bài tham khảo số 4

Bài thơ Chiều tối của Hồ Chí Minh là bài thơ thể hiện bức tranh hoàng hôn và bức tranh trình bày người thiếu nữ lao động vô cùng tươi đẹp. Bài thơ được tác giả Hồ Chí Minh viết trong những tháng ngày bị bắt giam tại nhà tù của chế độ Tưởng Giới Thạch khi bị áp giải chuyển từ nhà giam này tới nhà giam khác.

Bài thơ “Chiều tối” chỉ có vẻn vẹn bốn câu thơ nhưng lại trình bày hai bức tranh hoàn toàn khác nhau. Đó là bức tranh thiên nhiên và bức tranh con người hoàn toàn đối lập. Thông qua bài thơ ta thấy dù trong hoàn cảnh khó khăn bị giam cầm, tù đày nhưng tác giả Hồ Chí Minh vẫn thể hiện ý thức yêu thiên nhiên và ý thức lạc quan, niềm tin vào cuộc sống của mình.

“Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ

Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không.”

Trong hai câu thơ này tác giả Hồ Chí Minh đã trình bày bức tranh cảnh chiều tà, hoàng hôn vô cùng buồn bã, thể hiện sự vội vã của những cánh chim muốn tìm về tổ ấm của mình sau một ngày mỏi mệt tìm kiếm thức ăn, mưu sinh. Những cánh chim nhỏ nhoi đối lập với bầu trời bát ngát, mênh mông thể hiện sự đơn chiếc của cảnh vật, thể hiện một nỗi buồn man mác trĩu nặng trong lòng.

Trên bầu trời xanh bát ngát đó những chòm mây thủng thỉnh trôi vô định, đối lập với sự vội vã của những cánh chim mỏi mệt kia. Cảnh thiên nhiên nơi núi rừng hoang vu, hiểm trở, của vùng sơn cước vô cùng đẹp nên thơ lãng mạn, có chim, có mây, nhưng lại gợi lên một tí buồn khiến tâm trạng của người đọc cảm thấy cô liêu.

Trong hai câu thơ này tác giả Hồ Chí Minh đã tinh tế khi sử dụng văn pháp cổ điển vô cùng điêu luyện, lấy cánh chim làm biểu tượng cho cảnh chiều tà, hoàng hôn. Và lấy cảnh hoàng hôn thể hiện cho nỗi buồn trong lòng của mình. Bởi con người khi nhìn thấy cảnh hoàng hôn luôn gợi lên một nỗi buồn nhè nhẹ trước cảnh ngày sắp tàn, ánh nắng biến mất dần và màn đêm bao phủ gợi lên sự cô liêu. Trong hoàn cảnh của tác giả Hồ Chí Minh lúc này thì khó lòng người có thể vui được bởi người đang chịu cảnh mất tự do, chân tay bị gông xiềng, xiềng xích, bị áp giải đi đường cả một ngày trời mỏi mệt. Trong trái tim của tác giả còn nặng chứa những nỗi niềm không biết đãi đằng cùng người nào một nỗi buồn mỗi khi nghĩ tới quê hương quốc gia, khi quê hương còn đang chịu khiếp thuộc địa làm nô lệ lầm than.

Thiên nhiên và con người lúc này như có sự đồng cảm bởi thiên nhiên, cánh chim, chòm mây đều thể hiện một nỗi buồn sau một ngày dài mỏi mệt. Con người mất tự do không biết mình sẽ bị áp giải tới đâu và về đâu. Sự mỏi mệt về ý thức và thể xác của một người tù.

Trong tâm trạng của tác giả còn thể hiện nỗi buồn vì phải rời xa quê hương tổ quốc thân yêu của mình. Trước cảnh đẹp của núi rừng sơn cước những người vẫn không thể nào vui vẻ thư giãn được. Tuy nhiên trong hai câu thơ tiếp theo, không gian bức tranh phong cảnh:

“Cô em xóm núi xay ngô tối

Xay hết lò than đã rực hồng”

Hai câu thơ tiếp theo này thể hiện văn pháp “nhãn tự” của tác giả Hồ Chí Minh, khi thi sĩ sử dụng từ “hồng” để làm “nhãn tự” cho mình. Một hình ảnh cô thiếu nữ lao động miệt mài tới khi trời tối khuya những giọt mồ hôi lấm tấm trên khuôn mặt cô thể hiện một nét đẹp giản dị nhưng thu hút lòng người về người con gái siêng năng làm việc.

Cô gái xay ngô bên lò than hồng quên cả trời tối thể hiện một bức tranh vô cùng sinh động, tươi đẹp của cuộc sống gia đình đầm ấm, hạnh phúc, no đủ yên vui. Bức tranh đời sống này làm cho bài thơ trở nên sống động, mang màu sắc tươi vui rung động lòng người. Một bức tranh sinh hoạt rét mướt.

Hình ảnh lò lửa hồng chính là một hình ảnh trung tâm, là nhãn tự của bài thơ làm cho cô gái trở nên rõ ràng tươi nét hơn. Lò lửa hồng cũng sưởi ấm cả bài thơ với những nét vẽ trầm buồn trước đó, làm nên sự bứt phá mới trong thơ của Hồ Chí Minh. Lò lửa hồng đỏ rực kế bên một cô thôn nữ đang siêng năng làm việc, lao động nhiệt tình hăng say làm cho bài thơ trở nên vượt bậc trẻ trung hơn, nhiều sức sống hơn. Đồng thời qua đây thể hiện sự lạc quan của tác giả Hồ Chí Minh, dù trong hoàn cảnh vô cùng khó khăn nhưng tác giả vẫn nhìn cuộc sống vô cùng tươi trẻ đầy ý thức lạc quan vào tương lai.

Bài thơ “Chiều tối” của Hồ Chí Minh chính là một bài thơ phối hợp tài tình giữa hai phong cách cổ điển và hiện đại, giữa thiên nhiên và con người. Bài thơ đã xây dựng hai bức tranh thiên nhiên và con người vô cùng tươi đẹp hoàn toàn đối lập nhưng lại tương trợ lẫn nhau. Thông qua bài thơ ta thêm ngưỡng mộ tác giả bởi người có ý thức vô cùng lạc quan, có một trái tim giàu xúc cảm với thiên nhiên và cuộc sống.

Cảm nhận Chiều tối – Bài tham khảo số 5

Hồ Chí Minh là một vị lãnh tụ vĩ đại của Việt Nam, là một danh nhân văn hóa toàn cầu. Người không chỉ là một nhà cách mệnh kiệt xuất mà còn là một thi sĩ, nhà văn lớn, Người đã để lại một kho tàng văn học khổng lồ với những tác phẩm có trị giá nhân văn to lớn. Tiêu biểu trong đó là bài Chiều tối.

“Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ

Chòm mây trôi nhẹ giữa từng không

Cô em xóm núi xay ngô tối

Xay hết lò than đã rực hồng.”

Bài thơ nằm trong tập “Nhật ký trong tù” được viết trong khoảng thời gian Người bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam ở nhà lao tỉnh Quảng Tây. Chiều tối là bài thơ thứ 31, được gợi cảm hứng trong lần chuyển lao từ Quảng Tây sang Thừa Bảo. Bài thơ được viết theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt.

“Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ

Chòm mây trôi nhẹ giữa từng không.”

Ở hai câu thơ đầu bài thơ trình bày cảnh chiều tối, và người đọc bắt gặp ở đây văn pháp chấm phá thân thuộc của Hồ Chí Minh. Chỉ vài nét nhỏ, mà người đọc có thể thấy được cả một không gian rộng mở. Trong bức tranh buổi chiều đó, Hồ Chí Minh chỉ vẽ một con chim bay về rừng tìm chốn ngủ. Với những áng mây trôi nhẹ giữa tầng không. Cánh chim và áng mây đó luôn mang trong mình nét cổ thi, được Hồ Chí Minh sử dụng trình bày cảnh chiều tối, đây là thi liệu thân thuộc, ám chỉ thời gian.

Và chỉ cần bấy nhiêu đó thôi, cũng đủ để gợi ra một bầu trời cao rộng, trong trẻo gợi nên nỗi bâng khuâng xao xuyến của lòng người. Cánh chim nhỏ nhoi khiến cho bầu trời rộng thêm, vạn vật đang vận hành theo quy luật của muôn thuở. Chim thì bay về tìm chốn ngủ sau một ngày kiếm ăn. Mây thì cứ lửng lơ trôi trên bầu trời chỉ có người đi là chưa được ngừng chân, người tù ngục nhường như đồng cảm trước sự mỏi mệt của cánh chim kia và cũng thèm khát được ngừng chân nghỉ lại sau một ngày dài đầy ải. Cảnh vậy đã làm cho con người trở nên xao xuyến bổi hổi. Câu thơ tả cảnh nhưng người đọc vẫn nhìn thấy một thoáng nao nao của lòng người mang nỗi nhớ quê hương.

“Cô em xóm núi xay ngô tối

Xay hết lò than đã rực hồng”

Bài thơ đã chuyển từ bức tranh thiên nhiên sang bức tranh đời sống một cách thật tự nhiên với hình ảnh cô em xóm núi xay ngô với anh lửa chiều hồng làm cho bức tranh không còn hiu quạnh nao nao buồn như trước mà nó mang khá thở rét mướt của cuộc sống. Hình ảnh con người với công việc thông thường gợi nên một vẻ đẹp bình dị tươi tỉnh như cuộc sống àang ngày hết sức sắp gũi, tạo nên một vẻ đẹp khỏe khoắn.

Bài thơ được tả theo hướng vận động từ chiều cho tới tối, từ ngày sang đêm nhưng không gợi sự tối tăm, bi quan, trái lại đầy khá ấm và ánh sáng được hắt lên từ ánh lửa chiều hôm. Thể hiện nhịp sống của con người được toát lên từ trái tim lạc quan yêu đời của Hồ Chí Minh.

Bài thơ Chiều tối toát lên vẻ đẹp tâm hồn của Hồ Chí Minh trong trạng thái bị áp giải, bị đớn đau về thể chất nhưng vẫn vươn lên trên tình cảnh cũng để cảm nhận sự tươi đẹp của cuộc sống. Thể hiện ý thức của chưng là ý thức thép, nhưng trái tim vẫn bát ngát tình nghĩa. Từ đó mỗi bản thân chúng ta cũng tham khảo được từ chưng rất nhiều điều. Là cần phải biết sống có nghị lực, sống có quyết tâm, vươn lên, vượt khó để rồi từ đó ta mới cảm thấy yêu thương. Ta càng cảm thấy trân trọng hơn vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc – Hồ Chí Minh.

Xem thêm: Cảm nhận về hai câu thơ cuối bài Chiều tối

Cảm nhận Chiều tối – Bài tham khảo số 6

chưng Hồ với tâm hồn tha thiết yêu con người, quốc gia bao nhiêu thì cũng thiết tha yêu thiên nhiên cuộc sống bấy nhiêu. Tâm hồn ấy trong những tháng ngày tù đày tăm tối luôn hướng về tự do, ánh sáng, sự sống và tương lai. trên phố bị giải đi trong chiều buồn ở tỉnh Quảng Tây – Trung Quốc lòng thi sĩ – người tù bỗng ấm lên và phấn chấn vui vẻ trước thiên nhiên đẹp và hình ảnh cuộc sống bình dị đầm ấm. Đây là bài thơ thứ 31 của tập “Nhật ký trong tù” vào cuối thu 1942. “Chiều tối” là bài thơ mang màu sắc cổ điển, thể hiện ở thể thơ tứ tuyệt, hình ảnh ước lệ, tượng trưng, nghệ thuật điểm xuyết thân thuộc trong thơ ca trung đại và ý thức hiện đại – lấy sự vận động của con làm hình tượng thơ, lấy con người làm đối tượng trung tâm cho bức tranh thiên nhiên.

Mở đầu bài thơ là bức tranh thiên nhiên chiều tà:

“Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ,

Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không.”

quang cảnh thiên nhiên lúc chiều tối, trong bức tranh thiên nhiên ấy có: cánh chim mỏi mệt bay về tổ và chòm mây lơ lững giữa tầng không. Hình ảnh cánh chim và chòm mây là những hình ảnh mà trong thơ ca xưa rất hay sử dụng, mang nét đẹp cổ điển. Cánh chim mỏi mệt bay về tổ, hình ảnh cánh chim điểm giữa bức tranh chiều tàn, tạo nét chấm phá cho bức tranh, một điểm nhấn. Hình ảnh “cánh chim” gợi tả không gian rộng lớn, thinh vắng trong thời khắc ngày tàn đồng thời cũng là tín hiệu thời gian. Đồng thời trạng thái “mỏi mệt” của cánh chim gợi điểm tương đồng giữa cánh chim và người tù nhân chiều đã về, ngày đã tàn nhưng vẫn mỏi mệt lê bước trên phố trường. Đã chiều tà mọi thứ đều muốn ngơi nghỉ nhưng người tù nhân lại vẫn phải cố sức mình để đi những đường dài. Những đám mây “trôi nhẹ”, cảm nhận được sự thư thái, nhẹ nhõm nhưng chưa gợi tả được nỗi đơn chiếc, lẻ loi của áng mây chiều. Thiên nhiên trong thơ chưng mang nét đẹp cổ điển với những hình ảnh thơ sắp gũi, bình dị. Đồng thời bức tranh thiên nhiên và con người có sự giao hòa với nhau. Ẩn sau bức tranh thiên nhiên là những nỗi niềm tâm trạng của thi sĩ, tả cảnh ngụ tình.

Sau bức tranh thiên nhiên thu âm u, bức tranh đời sống con người được bộc tả:

“Cô em xóm núi xay ngô tối,

Xay hết lò than đã rực hồng”.

Hình ảnh cô gái xay ngô tối trẻ trung, khỏe khoắn, siêng năng lao động tạo nét đặc biệt cho bức tranh thu, con người nhỏ bé ấy trở thành trung tâm của cảnh vật, là thứ to nhất. Dù là xuất hiện giữa không gian núi rừng trong đêm mênh mông nhưng hình ảnh cô gái sơn cước không hề đơn độc. Hình ảnh thơ gợi sự rét mướt cho người đọc. Qua hình ảnh thơ, ta còn thấy ở chưng là tấm lòng, tình yêu, sự trân trọng dành cho những người lao động, dù nghèo túng, vất vả nhưng vẫn lao động miệt mài trong tự do. Một cuộc sống do mình quyết định, đứng lên nhờ bàn tay lao động.

Lò than được xuất hiện trong bài thơ, gợi sự rét mướt. Rực hồng, là nhấn mạnh thời gian đã tối hẳn, ta có thể cảm nhận được ánh lửa hồng rét mướt. Vì từ “hồng” vừa giúp người đọc hình dung ra được thời gian, vừa làm cho bài thơ “Chiều tối” trở nên sáng rực xua tan đi bao mỏi mệt, nặng nề của bài thơ cũng như trong tâm hồn thi sĩ.

Qua hai câu thơ trên là sự quan sát của người đi đường, trên trục đường gieo neo của mình vẫn miệt mài thả hồn vào những cảnh vật xung quanh, nhưng là cái nhìn của người đang thèm khát tìm về cuộc sống bình yên giản dị. Thế nên khi bắt gặp hình ảnh cuộc sống con người giữa miền sơn cước, tình yêu và niềm vui đã tràn ngập cõi lòng, người tù cũng mong mình có một cuộc sống như thế. Không phải ngoại cảnh tác động tới con người mà chính xúc cảm của con người trùm lên ngoại cảnh. Thiên nhiên đẹp nhưng chưa đủ mang tới niềm vui, cuộc sống đẹp đã mang tới niềm vui tràn đầy. Điều ấy đã thể hiện phẩm chất nhân văn cao đẹp của thi sĩ.

Bài thơ bốn dòng, hai mươi bảy chữ, đã thể hiện ý thức lạc quan, ung dung, tự tại, kiêng cường vượt qua mọi hoàn cảnh sống và vẻ đẹp tâm hồn, tư cách của Hồ Chí Minh – người đội viên, nghệ sĩ với tình yêu thiên nhiên, yêu con người, yêu cuộc sống. Qua bài thơ, người ta càng cảm nhận được tấm lòng nhân ái, yêu nước thương nòi và hi sinh tới quên mình của chưng. Bài thơ rất hay và ý nghĩa, giàu ý nghĩa sâu sắc.

Cảm nhận Chiều tối – Bài tham khảo số 7

Bị bắt ở Túc Vinh, chưng Hồ bị đưa tới nhà giam huyện Tĩnh Tây. Sau 42 ngày đêm bị hành tội khốn khổ ở đây mà không được xét xử gì, đúng ngày “song thập” – quốc khánh nước Trung Hoa thời Quốc dân đảng – chưng bị chúng giải đi Thiên Bảo. Trong chặng đường từ Tĩnh Tây tới Thiên Bảo, chưng làm 5 bài thơ, 5 lần ghi nhật kí. Qua những dòng “nhật kí” – thơ đó, có thể hình dung khá cụ thể tình cảnh của Người trong chuyến đi này. Bài thứ nhất Tẩu lộ (Đi đường) cho biết đây là đường núi cheo leo vất vả, cứ đi qua hết dãy núi này lại tiếp những dãy núi khác. Vậy mà mỗi ngày chưng phải đi tới năm chục cây số “trèo núi qua truông”, “dầm mưa dãi nắng” như Trần Dân Tiên đã kể. Tối tới, ngừng lại trong nhà giam xã nào đó thì cái đêm “ngơi nghỉ” sau một ngày hành trình gian khổ ấy mới hảm hại. Cái “đêm ngủ ở Long Tuyền” hai chân chưng bị cùm chéo lại còn bị rét, rệp “giáp kích” suốt đêm. Đêm trước tiên tới Thiên Bảo cũng khổ không kém. Sau một ngày đi bộ năm mươi ba cây số “áo mũ dầm mưa rách hết giày” tới nơi nghỉ thì cái nhà lao tương đối lớn mà chưng phải đi mấy ngày trời mới tới này không có được một chỗ ngủ yên cho người tù và Người đã phải “Ngồi trên hố xí đợi ngày mai”!

Mộ (Chiều tối) là bài thơ thứ ba trong chùm thơ 5 bài sáng tác trong chặng đường chưng bị giải từ Tĩnh Tây tới Thiên Bảo. Khác những bài kia, Mộ không kể chi những nỗi dọc đường mà là một bài thơ tức cảnh, một bức tranh chấm phá về thiên nhiên chưng gặp trên phố đi: nhan đề bài thơ đã thuyết minh thời khắc sáng tác, cái thời khắc thi sĩ cảm nhận toàn cầu xung quanh, nảy ra thi hứng. Đó là lúc “chiều tối”, đã suốt ngày “tay bị trói”, “cổ đeo xích”, bị giải đi “qua núi qua truông”…mà vẫn chưa được nghỉ. Và khi nghỉ đêm thì chắc chắn cũng tay trói chân cùm trong xà lim, trên rạ bẩn với muỗi rệp… Tức là, ở thời khắc “chiều tối” ấy, những đày đọa ban ngày cũng chưa qua và những đày đọa ban đêm sắp tới.

Bài thơ tứ tuyệt, như tên gọi, là một bức tranh vẽ cảnh chiều tối, một cảnh tối vùng núi. Bố cục bài thơ cũng là bố cục bức tranh, một bố cục có tính chất cổ điển: hai câu đầu là mấy nét chấm phá dựng nên bức phông lớn làm nền cho cảnh chiều, hai câu sau là những nét đậm vượt bậc lên trên phương diện thứ nhất, là trung tâm của bức tranh.

Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ

Cô vân mạn mạn độ thiên không.

Trong thơ, trong tranh xưa, và nói chung, trong toàn cầu thẩm mĩ cổ điển phương Đông, hình ảnh cánh chim bay về rừng đã ít nhiều có ý nghĩa biểu tượng, ước lệ diễn tả cảnh chiều. “Phi yến thu tâm”, “quyện điểu quy lâm”, những nhóm từ ấy thường gặp trong thơ chữ Hán. “Chim bay về núi tối rồi” (Ca dao), “Chim hôm thoi thóp về rừng” (Truyện Kiều), “nghìn mây gió cuốn chim bay mỏi” (Bà Huyện Thanh Quan)… và bao nhiêu nữa, những câu thơ tiếng Việt xưa có cánh chim chiều. nhường như không có nét vờn vẽ mấy cánh chim xa xa, bức tranh chưa rõ là cảnh chiều. Thi sĩ Huy Cận, với cái nhìn rất thi sĩ cảm thấy bóng chiều tà như sa xuống từ cánh chim bay xa dần về phía chân trời và đã viết một câu thơ thật hay:

Chim nghiêng cánh nhỏ bóng chiều sa.

Bài thơ của chưng Hồ mở đầu bằng cánh chim lấy từ toàn cầu nghệ thuật cổ điển phương Đông đó và chỉ với câu đầu, cái phong vị, cái không khí cổ thi đã khá rõ.

Câu thứ hai “Cô vân mạn mạn độ thiên không” được dịch thành thơ: “Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không”. tương tự là bỏ đi chữ “cô” không dịch, còn hai chữ điệp âm mạn mạn thì dịch là nhẹ. Về chữ “cô”, trong tiếng Việt, từ gốc Hán này thường phối hợp với một tiếng khác thành một từ mới mà ý nghĩa “lẻ loi cô độc” có phần đậm hơn vì nó đứng trong hệ thống từ vựng Hán ngữ: cô độc, đơn chiếc, cô quả, cô quạnh, thân cô thế cô… do vậy, “cô vân” chỉ dịch là “chòm mây” theo chúng tôi là hợp lí. Không nên làm đậm thêm ý lẻ loi cô độc của chữ “cô” vốn không có gì đậm trong câu thơ chữ Hán của chưng. Đáng tiếc ít nhiều chăng là ở chỗ này, “cô” là chữ được sử dụng đậm đặc trong thơ Đường và mang dấu ấn thơ Đường rất rõ, bỏ đi sẽ không khỏi làm nhạt đi chút sắc màu Đường của bài thơ. Bỏ đi hai chữ láy âm “mạn mạn” cũng có cái thiệt thòi ấy. “Mạn mạn” là một trong rất ít những từ láy âm đặc biệt thường xuất hiện với mật độ cao trong thơ Đường, cũng như du du, xứ xứ, mang mang… và mỗi từ ấy có một sắc thái ý nghĩa riêng chỉ có trong thơ Đường. Cho nên, có nhà nghiên cứu bảo rằng, chúng nằm trong hệ từ vựng khép kín của Đường thi (Đọc Ngục trung nhật kí – Học tập phong cách tiếng nói của chủ toạ Hồ Chí Minh, Nhữ Thành). Thỉnh thoảng ta gặp du du, mạn mạn… trong thơ chữ Hán của chưng Hồ và đó là một tín hiệu rõ rệt của chất Đường thi trong thơ của chưng. Câu thơ dịch không thể giữ lại được những từ ngữ có trị giá đánh dấu ấy của thơ Đường khiến cho màu sắc Đường ít nhiều giảm đi trong bản dịch, song điều đó khó tránh được trong việc dịch thơ.

Một đặc điểm quan trọng trong cấu trúc nghệ thuật thơ Đường mà nhà nghiên cứu gọi là mã nghệ thuật của nó là “quy sự vật ra thành một quan hệ xây dựng trên sự thống nhất lại bằng tư duy nhìn hiện tượng xét bên ngoài, về mặt giác quan, là tranh chấp” (Đọc Ngục trung nhật kí – Học tập phong cách tiếng nói của chủ toạ Hồ Chí Minh, Nhữ Thành). Cho nên, thi nhân đời Đường thường lấy động tả tĩnh, lấy chậm tả nhanh, sử dụng điểm vẽ diện, mượn sáng nói tối… Điều đó không chỉ thuộc về giải pháp thể hiện, văn pháp nghệ thuật mà còn như là thuộc về phương thức nghệ thuật, về tư duy thẩm mĩ, có cơ sở tiến triết học, lịch sử, xã hội của nó. Nói thơ chưng nhiều bài có dáng dấp thơ Đường, trước hết là ở chỗ này mà câu thơ đang nói đây là một biểu hiện rõ nhất.

chưng cảm nghe cái không gian bát ngát yên tĩnh của cảnh chiều muộn nơi rừng núi diễn tả cái bát ngát yên tĩnh đó bằng hình ảnh chòm mây một mình đang chầm chậm trôi lững lờ ngang qua bầu trời. Bầu trời chiều phải thoáng đãng, cao rộng, phải trong trẻo và yên tĩnh tới thế nào thì mới làm vượt bậc lên hình ảnh chòm mây lẻ loi lưng trời, và mới thấy được nó đang trôi chầm chậm (mạn mạn) ngang qua (độ) bầu không mênh mông tương tự. Không gian mênh mông vô tận, thời gian như ngừng lại, lắng xuống. Phải có một tâm hồn yên ả thư thái thế nào mới có thể theo dõi một chòm mây trôi lửng lơ thong thả giữa bầu trời tương tự.

Chính những chữ “cô”, “mạn mạn” và văn pháp mượn điểm vẽ diện, lấy cái cực nhỏ diễn tả cái bát ngát, sử dụng cái di động thể hiện cái yên tĩnh làm cho câu thơ chưng trở nên rất Đường. Đường trong cấu trúc nghệ thuật, trong cả từ ngữ, chi tiết, hình tượng, âm điệu, tức là trong từng yếu tố. do vậy, chúng tôi chưa thấy có căn cứ để đồng ý với ý kiến nghĩ rằng chỉ có “cấu trúc nghệ thuật của chưng lại rất Đường” (Nhữ Thành). Nhất là ý kiến đó không thật thích hợp với nhiều bài thơ, nhiều câu thơ của chưng, trong đó có những câu đang nói ở đây, đều đậm đặc những “yếu tố” Đường, đồng thời cũng rất tiêu biểu cho “cấu trúc thơ Đường”, mặc dù khi dịch ra câu thơ tiếng Việt chất Đường đã bị nhạt đi ít nhiều.

Hai câu đầu bài Mộ rất cổ điển, rất Đường thi. Một cảnh trời chiều thật thi vị, vừa cổ kính, vừa thân thuộc, thân thiết. Liệu tình cảm thiên nhiên, sự giao hòa với tạo vật của chưng còn cần phải chứng minh? Đó cũng là một yếu tố ý thức truyền thống kết tinh vững bền trong tâm hồn người đội viên cách mệnh của thời đại.

Song trong thẳm sâu tâm hồn, hồn thơ Hồ Chí Minh, đâu phải chỉ có tầm hồn nghệ sỹ cổ điển. Trong tranh xưa vẽ cảnh chiều – tranh bằng tranh và tranh bằng thơ – cánh chim thường chỉ là một nét vẽ thuần túy có ý nghĩa thẩm mĩ, một nét nên thơ, nên họa cần thiết thêm vào để gợi cảnh chiều, thế thôi. Cũng có khi nhìn kĩ, đọc kĩ, có thể thấy cái hồn, cái thần toát lên từ nhiều nét chấm phá sơ sài và gợi cảm trong bức tranh không gian rộng lớn đó: cảm giác về sự xa xăm, phiêu bạt, chia lìa…

Hoàng Trung Thông khi thưởng thức một cách tâm đắc bài thơ Chiều tối của chưng Hồ, đã liên tưởng tới một bài thơ của Liễu Tông Nguyên đời Đường mà hai câu đầu là:

Thiên sơn điểu phi tuyệt

Vạn kính nhân tông diệt

Dịch nghĩa:

Nghìn non bóng chim bay đã tắt

Muôn nẻo, dấu người mất

Bài Độc tọa Kính Đình sơn của Lí Bạch cũng có hai câu trên là:

Chúng điểu cao phi tận

Cô vân độc khứ nhàn

Dịch nghĩa:

Bầy chim cao bay hết

Chòm mây một mình trôi

Cả hai bài thơ đều là những nét chấm phá cổ điển gợi cảnh không gian bát ngát, với những cánh chim cao bay. Lí Bạch còn có chòm mây trôi nhàn nhã một mình lưng trời, cũng như trong bài thơ của chưng.

Song, có phải những cánh chim trong hai bài cổ thi trên đây đều bay mãi vào chốn xa xăm, vô tận vô cùng. Đường bay của chúng là vô tận: càng bay càng mất hút trong cõi tuyệt mù của bầu trời mênh mông. Hai câu thơ của Lí Bạch và Liễu Tông Nguyên đều kết thúc bằng tận hoặc tuyệt. Thi nhân xưa nhìn theo cánh chim bay mất hút và như đã cảm nghe cái mênh mang vô tận vô cùng của trời đất “Thiên địa chi du du” (Thơ Trần Tử Ngang)…

Trở lại câu thơ chưng Hồ: “Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ”. Cánh chim ở đây không chỉ là mấy nét vờn vẽ của một họa sĩ: nhường như chưng không nhìn theo cánh chim bay về hướng rừng chỉ với cái nhìn thưởng thức thẩm mĩ của một người nghệ sĩ, mà nhiều hơn là với đôi mắt lưu luyến, trìu mến của một tấm lòng yêu thương, thông cảm đối với một biểu hiện của sự sống. Đây là những con chim có sự sống, có sinh hoạt nhịp nhàng hàng ngày của chúng. Chúng không “cao phi tận”, “phi tuyệt”, bay vào chốn vô cùng vô hạn để biến mất trong cõi hư vô siêu hình, mà là những cánh chim “về rừng tìm chốn ngủ”, sau một ngày “lao động” chuyên cần mỏi mệt, ngủ để sáng ngày hôm sau lại tiếp tục nhịp sống tuần tự của đời chim. Câu thơ 7 chữ mà có tới 4 động từ, trạng từ diễn tả hoạt động, trạng thái sinh hoạt của sinh mệnh chim (quyện, qui, tầm, túc). Đường bay, hoạt động bay ấy có mục tiêu cụ thể sắp gũi: về rừng tìm cây để ngủ trong đêm. Câu thơ của chưng đã đưa cánh chim từ cõi hư vô phảng phất ý vị siêu hình trở về với toàn cầu hiện thực sự sống hàng ngày, thông thường giản dị song bất diệt trên trái đất này.

chưng Hồ đã nhận xét có tính chất phê phán: “Cổ thi thiên ái nhiên tuyệt mĩ – Thơ xưa yêu cảnh thiên nhiên đẹp”. Song chính chưng là người có tấm lòng, có mối giao hòa đặc biệt với thiên nhiên. nhường như chưng sinh ra để làm chuyện hòa hợp với suối rừng, sống ở ngôi nhà sàn mây vách gió, giữa tiếng chim rừng, bông hoa núi… Có điều, lắm khi lòng yêu thiên nhiên đặc biệt đó không phải chỉ vì thiên nhiên đẹp, mà còn có gì nữa thật sâu xa. Nhà nhiếp ảnh Đinh Đăng Định kể lại: Có lần anh định bẻ một cành lá để khỏi vướng ống kính, chưng vội ngăn lại: chưng thương cành lá. Khu nhà sàn trong phủ chủ toạ có cây bụt mọc bị bệnh lá vàng đang lụi chết, chưng thương cái cây, chưng tự tìm cách chữa cho nó và cây đã xanh trở lại. Đàn cá rô trong ao vườn chưng thường ríu rít rộn ràng mỗi khi chưng ra với chúng, vì: “hàng ngày chưng vẫn gọi rô luôn”… Xuân Diệu đã nhận xét sâu sắc: “Sự yêu thương của chưng đã thành tấm lòng tạo hóa: chưng sống như trời đất của ta”.

Tình cảm thiên nhiên của chưng Hồ, trong chiều sâu chính là lòng yêu thương sự sống, giác quan nghệ sĩ ở chưng chính là giác quan nhân đạo. Cái đẹp là ở sự sống; phải chăng ý kiến thẩm mĩ ở chưng đã vượt xa thi nhân xưa? Người nghệ sĩ rất mực tài hoa đó trước hết là một con người. Và do vậy là một nghệ sĩ lớn.

Câu thơ trong bài Mộ “Cô vân mạn mạn độ thiên không” là câu thơ Đường hơn cả trong bài thơ đậm chất Đường thi này. nếu như tách nó khỏi bài thơ, thì đúng là “đặt vào giữa tập thơ Đường, Tống cũng khó nhìn thấy” (Và cây đời mãi mãi xanh tươi, Quách Mạt Nhược). Nó rất sắp với câu thơ Lí Bạch đã dẫn ở trên: Cô vân độc khứ nhàn. Nó làm gợi nhớ tới câu thơ trong bài Hoàng Hạc Lâu nổi tiếng của Thôi Hiệu: “Bạch vân thiên tải không du du”. Có gì có sức gợi cảm về cái bát ngát, trong trẻo, cái yên ả của trời thu hơn là hình ảnh chòm mây trắng trôi nhẹ giữa tầng không? “Tầng mây lửng lơ trời xanh ngắt” – thi sĩ Việt Nam Nguyễn Khuyến đã điểm trúng cái thần mùa thu ở câu thơ này. Ở thơ chưng, cũng chòm mây nhường như muôn thuở ấy nhưng dù là “khó nhìn thấy”, thơ chưng nếu như để lẫn trong thơ Đường thơ Tống thì cũng không thể nhìn thấy, ngay cả khi câu thơ của chưng bị cắt rời khỏi bài thơ, tập thơ của Người. Chòm mây trong thơ chưng vẫn có chỗ khác, không để ý thì khó thấy, mà thật ra là rất khác xa thơ xưa.

Hình tượng áng mây trắng một mình giữa bầu không khí như là một mô típ nghệ thuật thân thuộc trong thơ xưa và ít nhiều mang một ý nghĩa biểu tượng riêng. Nó gợi nên cái cô độc thanh cao, cái đạo sống phiêu du thoát tục, đã từng hấp dẫn nhiều thế hệ nhà Nho xưa. Nhữ Thành còn cho biết, mấy chữ “không du du” trong thơ Đường có một ý nghĩa triết học không giống ý nghĩa thông thường của những chữ ấy: “Không du du: muốn đời lo lửng” (Nhữ Thành). có nhẽ cũng có thể nói tương tự về những chữ “bạch vân” (mà thi sĩ đại nho đại ẩn Nguyễn Bỉnh Khiêm lấy làm bút hiệu, đạo hiệu…)

Trong câu thơ của chưng chòm mây trôi một mình giữa trời không có sắc thái ý nghĩa ấy, cái sắc thái vốn đã khá đậm trong câu thơ Lí Bạch có dáng dấp, thần thái của một tâm hồn phiêu diêu nhàn tản, đi một mình bên trên thế cuộc, “độc thiện kì thân độc kì hành đạo” cái đạo lánh đời. Câu thơ chưng có chữ “cô” mà không có chữ “độc”. Và chòm mây trong câu thơ của Người cũng không phải là ánh mây trắng nghìn năm phiêu diêu lửng lơ giữa bầu không mênh mông, nhuốm ý vị triết học siêu hình, như mang nỗi khoắc khoải mơ hồ của con người trước cõi hư vô…trong câu thơ Thôi Hiệu. Không có căn cứ gì để gán cho hình tượng chòm mây trong thơ chưng một ý nghĩa tượng trưng nào đó. Đây chỉ là chòm mây thân thuộc trên bầu trời thế thôi. Nó gợi cảm rất nhiều vì cái cao rộng, trong trẻo, yên ả của một chiều thu miền sơn dã.

Tác giả bài chưng Hồ làm thơ và thơ của chưng (Hoàng Trung Thông) nhường như muốn từ vựng trí, tình cảnh của chưng trên phố giải đi lúc đó để lĩnh hội ý thơ của người nên nghĩ rằng, cũng như con chim đi xa mỏi mệt tìm chỗ ở, tác giả (chưng Hồ – NKTT) cũng thế thôi, giải đi chiều tới rồi cũng mong có chốn nghỉ: vậy thì “làn mây che mặt trời” cũng uể oải (…) cũng muốn tìm chỗ trú ở chân trời. Mộ (Chiều tối) là lúc mặt trời lặn hoặc đang lặn vậy mà sao chòm mây lẻ đang trôi lửng lơ ngang qua bầu không gian bát ngát kia lại che khuất mặt trời đã trụt xuống chân trời được! Hẳn không phải vậy, mặt trời đã khuất (sau rừng), song những tia nắng cuối cùng vẫn lưu luyến trên bầu không và châm mây nhuốm nắng chiều bỗng nổi rõ trên bầu trời bát ngát. Bức tranh chiều ấy thoáng đãng, trong trẻo, nhẹ nhõm biết bao! Sao chòm mây một mình trôi lửng lơ lưng trời kia lại “uể oải”, “vội vã”, “nặng nề”. Câu thơ dịch không thể dịch từ kí âm “mạn mạn” – diễn tả sự di động rất thong thả trên bầu trời bát ngát yên ả mà thêm vào chữ “nhẹ: “Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không”. Câu thơ chữ Hán không có chữ nào có ý nghĩa nhẹ nhõm mà vẫn gợi lên cảm giác nhẹ nhõm thanh thoát, người dịch thêm vào chữ nhẹ là để truyền cái ý thức nhẹ nhõm này, cũng được thôi! phấn đấu từ vựng trí, tình cảnh của chưng để hiểu thơ chưng là đúng, song hiểu đúng tâm trạng của Người để từ đó hiểu ý thơ, không suy diễn chù quan thật không dễ. Thơ của Hồ chủ toạ thường chứng tỏ một điều là niềm vui và nỗi buồn của Người kể cả những sâu kín riêng tư lại nhiều khi không thể giảng giải bằng những lí do tư nhân cụ thể. Biêt bao vần thơ trong Nhật kí trong tù cho thấy tâm hồn chưng Hồ lắm khi không hề phụ thuộc vào tình cảnh của riêng Người. Chính sự quên mình một cách tự nhiên khi cho nhiều khi tứ thơ thêm bừng sáng, bốc dậy cả bài thơ, thật bất thần; nếu như đối chiếu với hoàn cảnh sáng tác cụ thể thì thấy lạ thường nhường như không hiểu nổi:

Mừng sáng nghe oanh hót xóm sắp

Câu thơ “như một cánh chim loáng bạc bay sáng cả trời đất” (Đọc thơ chưng, Lưu Trọng Lư) đó là từ sau cái đêm “ngủ ở Long Tuyền” bị cùm chéo chân và rệp, rét hành tội.

Phương Đông màu trắng chuyển sang hồng

Bóng tối đêm tàn quét sạch không

khá ấm bát ngát trùm vũ trụ…

Cái tứ thơ rất khỏe, vô cùng lớn, có giọng anh hùng ca, “một nguồn cảm hứng lớn khiến cảnh rạng đông chung trong một ngày bỗng có cái khí thế của cảnh rạng đông chung trong một thời đại” (Đọc Nhật Kí trong tù, Hoài Thanh) lại từ trên phố giải đi rất sớm, những trận gió thu lạnh lẽo túi bụi quất vào mặt…

nếu như chưng nhìn theo cánh chim về rừng, chòm mây trôi lưng trời chỉ với đôi mắt người tù mỏi mệt mong được ngơi nghỉ làm sao có được những câu thơ “Thơ bay cánh hạc ung dung” nhường ấy! Hiểu tương tự e không đúng với tâm trạng chưng Hồ, cũng là chưa tới được chất người cộng sản Hồ Chí Minh và không vừa ý hợp tình, thần thái câu thơ. Hai câu đầu bài Mộ có cái bát ngát, cái trong trẻo, cái nhẹ nhõm yên ả mà không hề gợi cảm giác hoang vắng, quạnh hiu, càng không có màu sắc hư vô siêu hình. Đằng sau những câu thơ bình dị mà cao rộng khoáng đạt ấy là tâm hồn hết sức ung dung thanh thoả của thi sĩ trữ tình. Làm sao những vần thơ đó lại không khác gì bài thơ Giang tuyết của Liễu Tông Nguyên, một bài thơ lẻ loi quá đỗi, lạnh lẽo quá đỗi (Hoàng Trung Thông)!

Hai câu thơ thật đẹp, vừa giản dị vừa tinh tế, cái đẹp của sự trong sáng cổ điển. Song cái đẹp thật sự của thơ chưng lắm khi không thể tìm thấy ở câu chữ, tức là ở trong thơ, mà thường phải tìm ở ngoài thơ. nếu như không chú ý hoàn cảnh cụ thể nảy ra thi hứng, thi tứ thì những câu thơ ấy cũng như những câu thơ đẹp cổ điển khác nói cảnh trời thu, cảnh hoàng hôn mà thôi. Đây không phải là thơ của Lí Bạch, của một Thôi Hiệu hay một Nguyễn Khuyến nhàn dật buông cần câu trên mảnh ao thu, một Bà Huyện Thanh Quan “Êm ái chiều xuân tới khán đài”… mà là của một người tù đang trên phố bị giải, “Tay bị trói, cổ đeo xích”, đã suốt ngày dầm mưa dãi nắng trèo núi qua truông hàng năm chục cây số “vẫn chưa được nghỉ…, tới lúc ngơi nghỉ vẫn bị đày đọa trong nhà lao địa phương, chắc hẳn vẫn tay trói chân cùm trên sàn xà lim rếch rác lạnh lẽo…”. Và đặt trong hoàn cảnh sáng tác cụ thể oái oăm tương tự, bức tranh chiều thu yên ả kia sẽ hiện ra trước người đọc một ánh sáng khác. Những câu thơ rất thơ, có cái vị cổ điển toát lên phong thái “nhẹ nhõm thanh tịch rất ung dung” kia ko phải là một biểu hiện của một bản lĩnh phi thường của người đội viên kiên cường vĩ đại sao? Không có một nghị lực phi thường để vượt lên trên mọi dày vò thử thách, không có một ý thức lạc quan kì diệu của con người hoàn toàn làm chủ bất kì hoàn cảnh nào dù cho khốc liệt tới mấy, để thực sự luôn luôn làm chủ bản thân, thật sự là người tự do, thì không có được những vần thơ bay bổng, trong trẻo rét mướt tới thế trong hoàn cảnh ấy. Đó chính là chất thép vĩ đại của con người cộng sản Hồ Chí Minh.

Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc

Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng

Như một bức chấm phá cổ điển, bức tranh chiều tối của Hồ chủ toạ có bố cục hài hòa, với những mảng xa sắp, đậm nhạt rõ rệt. nếu như như hai câu đầu dựng lên tấm phông làm nền thì hai câu này làm nổi lên hình tượng trung tâm ở cận cảnh, là phương diện thứ nhất của bức tranh.

“Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc” – Cô gái (bản dịch của Viện Văn học dịch là cô em làm cho câu thơ có giọng xa lạ với lời thơ của chưng trong nguyên tác) xóm núi xay ngô. Câu thơ thật giản dị, giản dị tới đơn sơ: 7 chữ song chỉ 4 từ, một câu tường thuật tối giản, một thông báo thông thường trong khẩu ngữ hàng ngày không trình bày, lại sử dụng cả tiếng nói địa phương (bao túc: ngô, tiếng Quảng Tây). Điều mà phong cách cao quí của thơ cổ điển nói chung, thơ Đường nói riêng, rất kiêng kị.

Thơ chưng là thế! Từ dáng dấp cổ điển của Đường thi chuyển hẳn sang văn pháp hiện thực rất sắp văn xuôi hiện đại. Nhà nghiên cứu kĩ, tinh sẽ chỉ ra một điều khá độc đáo là lắm khi chỉ một bài thơ bát cú, thậm chí tứ tuyệt của chưng, có tới hai hoặc ba “phong cách”, văn pháp “màu sắc thẩm mĩ”… mà biến hóa phóng túng, thoải mái, linh hoạt làm sao! Điều lạ là câu thơ có vẻ ít giọng thơ mà sắp như một câu văn xuôi trần truồng ấy lại rất đẹp, óng ánh sinh động lạ thường. Phải chăng vì hai tiếng thiếu nữ tự nó bao hàm sắc thái ‎nghĩa tươi mát trẻ trung? Vì âm điệu nhịp nhàng của câu thơ có láy âm sang câu sau, thích hợp với việc diễn tả xay ngô nhịp nhàng uyển chuyển?

Trong một bài tứ tuyệt, câu thứ ba, có một vị trí rất đáng chú ý. Đó là câu chuyển. Trong kết cấu bài Cảnh khuya, câu đầu rất lãng mạn, rất hiện đại, lãng mạn hơn cả “thơ mới” của Thế Lữ (tiếng hát trong như nước ngọc tuyền). Câu thơ thứ hai bỗng lộng lẫy vẻ đẹp cổ kính như một tấm sơn mài (Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa). Câu 3 và câu 4 chuyển sang khẩu ngữ thân tình bình dị hàng ngày. Khai – Thừa – Chuyển – Hợp khá cố định trong thơ cổ điển, nó không liền vần với ba câu kia mà có tư thế tương đối độc lập nêu ra để làm vượt bậc ý thơ. Và vì vậy hình tượng cô gái xay ngô đã hiện ra vượt bậc để làm trung tâm bức tranh. Với nét vẽ đậm khỏe đó, chưng Hồ đã đặt người con gái lao động ở vị trí chủ thể của thiên nhiên tạo vật và đẩy lùi ra phía sau, nền trời với cánh chim, chòm mây…Từ bức tranh thiên nhiên trở thành bức tranh đời sống, bức tranh sinh hoạt, từ trời mây chim muông chuyển sang con người và lại là con người lao động. Đó là xu thế vận động của cấu trúc bài thơ, là logic của hình tượng thơ, phản ánh cái logic lớn của tâm hồn thi sĩ trữ tình.

Trong những bài thơ vịnh cảnh chiều nổi tiếng xưa cũng thấp thoáng bóng người:

lum khum dưới núi tiều vài chú

thưa thớt bên sông chợ mấy nhà

…Gác mái ngư ông về viễn phố

Gõ sùng mục tử lại cô thôn.

Song đó chỉ là những chấm phá ước lệ, những ngư tiều, canh mục được điểm xuyết trên tranh, lẫn với chim chóc, cỏ cây, hoa lá, và nghìn mai gió cuốn, dạm liễu dương sa… Có con người mà không có sự sống, và thật ra cũng chính thiên nhiên đây thôi! Đằng sau cảnh trời chiều nhuốm màu sương, hoài cổ sầu muộn ấy là nỗi niềm đơn chiếc của một tấc lòng tổ quốc, của một lữ thứ tha phương…Lời thơ hay, song sao mà hoang vắng quạnh hiu.

Bài Giang tuyết của Liễu Tông Nguyên dẫn ở trên cũng có bố cục giống như bài Mộ: hai câu sau cũng là hình ảnh con người ở trung tâm bức tranh:

Cô chu suy lạp ông

Độc điếu hàn giang tuyết

Ông ngư mặc áo tơi, đội nón lá một mình ngồi câu trên chiếc thuyền lẻ loi giữa dòng sông tuyết lạnh! Hai câu thơ chỉ mười chữ mà có tới bốn chữ có nghĩa lẻ loi, lạnh lẽo (cô, độc, hàn, tuyết), kết thúc bài thơ là hàn giang tuyết, đọc xong còn để lại cai dư vị “lẻ loi lạnh lẽo quá đỗi”! Bài thơ cũng có nói tới chim bay, dấu chân người, có vẽ nên cả con người, song chim thì bay hết, dấu chân người cũng mất, chỉ còn bóng ông già câu cá như một chấm đen chết giữa nền “sông tuyết lạnh”. Cái nét chấm phá lẻ loi ấy chỉ càng làm bức tranh “sông tuyết” thêm lạnh lẽo mà thôi!

Từ chú tiều lum khum lẫn với cây cỏ dưới chân đèo Ngang, một ngư ông, một mục tử đang tìm về “cô thôn”, “viễn phố” để nhòa dần trong buổi chiều tối, hoặc “ông già” lẻ loi ngồi câu trên sông tuyết, tới cô gái xóm núi xay ngô sinh động, khỏe khoắn vượt bậc giữa cảnh chiều, có sự khác nhau giữa hai phạm trù thẩm mĩ, hai toàn cầu quan của hai thời đại.

Lê Trí Viễn có nhận xét khá tinh về bản dịch hai câu thơ cuối của bài thơ Mộ này: “Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc” dịch thành “Cô em xóm núi xay ngô tối”. Trong chữ Hán không có chữ “tối” ấy, chỉ có “xay ngô”. Kể ra thì bài này tả cảnh chiều tối bên một xóm núi, sau khi tả cảnh chim bay về núi ngủ, cảnh mây trôi chầm chậm trên không, quay về xóm núi cô gái nhỏ xay ngô để chuẩn bị bữa tối mà thêm chữ “tối” vào, có gì là sai? Đúng là xay ngô tối nhưng đặt chữ tối mà tự nhiên nói tới, thời gian trôi dần theo cánh chim và lần này, theo những vòng xoay của cối ngô, quay quay mãi, “ma bao túc”, lò đã rực hồng, tức trời tối, trời tối thì rực lên, nhịp câu thơ thứ tư là 4 – 3, nhịp ba ngắn, kết thúc cho cả một sự vận động, vận động đúng với cái tối lúc tới nhanh, thu dần vào cuộc sống bên lò than, rồi tỏa cái ấm ra theo âm thanh nồng ấm của chữ hồng. Tất cả cái đó, chữ “tối” trong câu 3 và nhịp độ 2 – 5 của câu 4 làm đi nhiều tấm lòng nâng niu, trìu mến, chút reo vui trước cuộc sống thông thường, nghèo khổ nhưng bình yên của người làm thơ đang bị giải đi trên phố.

Nói thêm về mấy chữ cuối câu thứ ba được lặp lại ở câu thứ tư: ma bao túc, bao túc ma…Thơ chưng, cả tiếng Việt, cả thơ chữ Hán không ít những trường hợp có láy âm. Ba âm tiết được láy trong bài Mộ vừa cho thấy sự tiết kiệm cao độ trong ngôn từ thi ca của chưng, một trong những biểu hiện có tính chất giản dị lạ thường của thơ Người, vừa làm cho câu thơ có cái vòng quay của động tác xay ngô, cái nhịp nhàng uyển chuyển của cô gái lao động xóm núi. Và, kể cũng lạ, hai câu thơ đơn thuần trần truồng kia lại như đã khắc họa vượt bậc hình tượng người thiếu nữ lao động có một trị giá tạo hình, nhường như có cả đường nét, hình khối, sáng tối…hẳn hoi, tất cả đều toát lên sự trẻ trung khỏe khoắn, sống động, đẹp và đáng yêu biết bao! Không phải là tưởng tượng chủ quan mà đó đúng là “một hình ảnh tuyệt đẹp về thế cuộc thiếu thốn vất vả mà vẫn đầm ấm, mà vẫn đáng quí, đáng yêu”.

Đã có rất nhiều nhà nghiên cứu phát biểu tâm đắc về chữ hồng kết thúc bài thơ. Trong một bài Đường thi tứ tuyệt súc tích, chữ cuối cùng này thường có một sức nặng truyền cảm đặc biệt, nó góp phần quan trọng tạo nên cái dư vị, cái âm hưởng vang ngân của bài thơ. Chữ hồng kết thức bài Mộ thật tự nhiên mà thật bất thần. Bếp lửa hồng lên, tức là buổi chiều tàn yên ả mà thời gian tưởng như không trôi đã tới lúc kết thúc để khởi đầu vào tối đêm, song không phải đêm tối âm u mà là ngọn lừa hồng rét mướt, bừng sáng.

—-

Với những bài văn mẫu cảm nhận về bài thơ Chiều tối – Hồ Chí Minh trên đây, hy vọng những em có thể từ đó triển khai những ý tưởng của mình thành một bài văn hoàn chỉnh theo cách hành văn và xúc cảm riêng của mình về bài thơ.

Đừng quên tham khảo nhiều bài văn mẫu hay lớp 11 khác tại thư mục tài liệu Văn mẫu 11 do cmm.edu.vn sưu tầm và tuyển lựa chọn. Chúc những bạn luôn học tốt !

[Văn mẫu 11] Hướng dẫn làm bài cảm nhận Chiều tối (Mộ) của chủ toạ Hồ Chí Minh, tuyển tập những bài văn cảm nhận hay nhất về bài thơ Chiều tối.

Bản quyền bài viết thuộc cmm.edu.vn. Mọi hành vi sao chép đều là gian lận!

Nguồn chia sẻ: https://cmm.edu.vn

https://cmm.edu.vn/cam-nhan-ve-bai-tho-chieu-toi-ho-chi-minh/