xu thế chung của những nhà triết học duy vật thời kỳ cổ đại là đi tìm một thực thể ban đầu nào đó và coi nó là yếu tố tạo ra tất cả những sự vật, hiện tượng khác nhau của toàn cầu, tất cả đều bắt nguồn từ đó và cuối cùng đều tan biến trong đó. Một thắc mắc đặt ra là đặc điểm chung của quan niệm duy vật về vật chất ở thời kỳ cổ đại là gì? Dưới đây là bài viết tư vấn thắc mắc này do Luật Minh Khuê biên tập. Kính mời những quý độc giả tham khảo.
1. Khái niệm vật chất
Theo Vladimir Ilyich Lenin vật chất là một phạm trù triết học sử dụng để chỉ thực tế khách quan được đem lại cho con người trong cảm giác, được cảm giác của chúng ta chép lại, chụp lại, phản ánh, và tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác. Theo ông, vật chất là cái tồn tại khách quan bên ngoài ý thức và không phụ thuộc vào ý thức và là cái quyết định ý thức; là cái tác động lại vật chất; và nó có quan hệ biện chứng qua lại với nhau.
Từ khi triết học mới ra đời trong thời kỳ cổ đại, dưới chế độ chiếm hữu nô lệ phạm trù vật chất xuất hiện cùng với thời khắc đó. Tuy nhiên, nội dung của phạm trù vật chất không phải là bất biến mà luôn luôn biến đổi và phát triển.
Bạn đang xem bài: Đặc điểm chung của quan niệm duy vật về vật chất ở thời kỳ cổ đại là gì?
Sự xuất hiện và ra đời khái niệm về vật chất đã đặt nền tảng về nhận thức và phương pháp cho một toàn cầu quan khoa học, hiện đại; giúp lý giải mọi vận động và biến đổi của dạng vật chất trong xã hội và những hoạt động thực tiễn của con người.
2. Quan niệm duy vật là gì?
Quan niệm duy vật là một quan niệm triết học nghĩ rằng thực tế bên ngoài của chúng ta là vật chất khách quan, độc lập với ý thức và được tồn tại độc lập với sự quan sát của con người. Theo quan niệm này, vật chất là nguồn gốc của mọi sự vật và hiện tượng và được xem là có tính chất vững bền và vĩnh cửu.
Quan niệm duy vật đã được những triết nhân phát triển trong suốt lịch sử triết học, từ những triết nhân cổ đại như Democritus và Epicurus của Hy Lạp tới những triết nhân hiện đại như Max, Engels, và Lenin. Trong triết học hiện đại, quan niệm duy vật về vật chất được coi là một trong những nền tảng cơ bản của triết học vật lý và triết học thành kiến hiện đại.
3. Đặc điểm chung của quan niệm duy vật về vật chất ở thời kỳ cổ đại.
xu thế chung của những nhà triết học duy vật thời cổ đại là đi tìm một thực thể ban đầu nào đó và coi nó là yếu tố tạo ra tất cả những sự vật, hiện tượng khác nhau của toàn cầu, tất cả đều bắt nguồn từ đó và cuối cùng đều tan biến trong đó.
Hay nói cách khác những nhà triết học muốn tìm một thực thể chung, là cơ sở bất biến của toàn bộ tồn tại, là cái được bảo toàn trong sự vật dù trạng thái và tính chất của sự vật có biến đổi và được gọi là vật chất (tiếng Latinh là materia).
Trong thời lịch sử triết học cổ đại, những nhà triết học duy vật cũng quan niệm về vật chất rất khác nhau. Theo như nhà triết học Thales (624 – 547 trước Công nguyên), ông coi vật chất là nước, còn theo Anaximenes (585 – 524 trước Công nguyên) lại coi vật chất là không khí, và theo Heraclitus (540 – 480 trước Công nguyên) coi vật chất là lửa, Democritus (460 – 370 trước Công nguyên) coi vật chất là những nguyên tử, ….
Tựu chung lại những đặc điểm chung của quan niệm duy vật về vật chất ở thời kỳ cổ đại là nhà triết học cổ đại quan niệm vật chất dưới dạng cảm tính và quy vật chất thành một thực thể cụ thể, cố định.
Tuy có những hạn chế về mặt lịch sử, song có những quan niệm trên lại có ý nghĩa tích cực trong việc đấu tranh chống lại quan niệm duy tâm thời bấy giờ.
Cho tới thời kỳ cận kim, khoa học phát hiện ra sự tồn tại của nguyên tử, vì vậy quan niệm của thuyết nguyên tử về cấu tạo của vật chất ngày càng được khẳng định. Trong khoảng giai đoạn từ thế kỷ 17 tới thế kỷ 18, mặc dù đã có những bước phát triển, đã xuất hiện những tư tưởng biện chứng nhất định trong quan niệm về vật chất, song quan niệm đó ở những nhà triết học duy vật thời kỳ này về cơ bản vẫn mang tính chất cơ giới, đó là thiên hướng đồng nhất vật chất với nguyên tử hoặc với khối lượng.
Quan niệm của thuyết nguyên tử về cấu tạo của vật chất này chịu tác động khá mạnh bởi cơ học cổ điển của Newton, một ngành nghề của vật lý được coi là phát triển hoàn thiện nhất thời bấy giờ.
Giới cơ học cổ điển coi khối lượng của vật thể là đặc trưng cơ bản và bất biến của vật chất, toàn cầu bao gồm những vật thể lớn nhỏ khác nhau, cái nhỏ nhất không thể phân chia nhỏ hơn là những nguyên tử;
Mọi vật thể có đặc trưng cơ bản là khối lượng; tính thế tất khách quan trong hiện thực là tính thế tất khách quan được thể hiện qua những định luật cơ học của Newton; vận động, vật chất, thời gian và không gian là những thực thể khác nhau cùng tồn tại không có quan hệ ràng buộc nội tại với nhau.
Cho tới tận cuối thế kỷ 19, quan niệm này tồn tại và được những nhà triết học duy vật cũng như những nhà khoa học tự nhiên nổi tiếng sử dụng.
Friedrich Engels và Karl Marx nêu lên sự đối lập giữa vật chất với ý thức, về tính thống nhất vật chất của toàn cầu, về tính khái quát của phạm trù vật chất và sự tồn tại của vật chất dưới những dạng cụ thể.
Theo Friedrich Engels thì cần phân biệt được những dạng tồn tại khách quan của vật chất và khái niệm về vật chất. Với tư cách là một phạm trù triết học vật chất không tồn tại cảm tính khác với những đối tượng vật chất cụ thể.
Theo Engels “Những từ như vật chất và vận động chỉ là sự tóm tắt trong đó chúng ta tập hợp theo những tính chất của chúng, rất nhiều sự vật khác nhau có thể cảm biết được bằng giác quan”. Ông đặc biệt nhấn mạnh phê phán ý kiến đem quy vật chất về nguyên tử, về những hạt nhỏ đồng nhất hoàn toàn giống nhau về chất, chỉ khác nhau về lượng, ông coi đó là siêu hình, mang tính cơ giới, từ đó ông nêu lên tính vô tận và vô hạn, tính không thể sáng tạo và không thể xoá sổ được của vật chất và những phương thức tồn tại của nó là không gian và thời gian.
Trong triết học, quan niệm duy vật về vật chất là một quan niệm nghĩ rằng thực tế bên ngoài của chúng ta là vật chất khách quan, độc lập với ý thức và được tồn tại độc lập với sự quan sát của con người.
Trong thời kỳ cổ đại, có thể nói những triết nhân đã có những đóng góp quan trọng cho quan niệm duy vật về vật chất. những đặc điểm chung của quan niệm này trong thời kỳ cổ đại bao gồm:
- Vật chất là thực thể độc lập và tồn tại với ý thức của con người
- Vật chất được xem là nguồn gốc của mọi sự vật và hiện tượng
- Vật chất được xem là có tính chất vững bền và vĩnh cửu
- Vật chất được xem là có tính chất khách quan và không thể thay đổi chỉ bởi ý thức của con người
- Vật chất được xem là được phân chia thành những phân tử cơ bản và những mối tương tác giữa những phân tử này tạo nên sự thay đổi và biến đổi của vật chất
những đặc điểm trên đã định hình quan niệm duy vật về vật chất trong thời kỳ cổ đại và trở thành cơ sở cho những lý thuyết về vật chất sau này.
Ở đây chúng ta cần phân biệt ý kiến về vật chất với tư cách là một phạm trù triết học với quan niệm của vật lý học và những khoa học khác về vật chất. khái niệm về vật chất của Vladimir IIyrich Lenin như sau:
“…..vật chất là phạm trù triết học sử dụng để chỉ thực tế khách quan được đem lại cho con người trong cảm giác, được cảm giác của chúng ta chép lại, chụp lại, phản ánh và tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác”.
4. Vật chất tồn tại theo những dạng phương thức nào?
Vận động chính là phương thức tồn tại của vật chất. Vận động là mọi sự biến đổi nói chung, “là sự tự vận động của vật chất”, “là phương thức tồn tại của vật chất”, “là tính chất cố hữu của vật chất”.
Vận động có năm phương thức cơ bản là vận động cơ học, vận động vật lý, vận động hóa học, vận động sinh vật học và vận động xã hội. Mối quan hệ giữa những phương thức của vận động là: khác nhau về trình độ của vận động, vận động cao trên cơ sở vận động thấp, mỗi sự vật có rất nhiều phương thức vận động. Đứng im là tương đối còn vận động là tuyệt đối.
Trích nguồn: Cao đẳng Tài nguyên và Môi trường miền Trung
Danh mục: Tổng hợp
