Vùng văn hóa không chỉ đơn thuần là một khái niệm địa lý, mà nó còn phản ánh sự tiến bộ và phát triển của cộng đồng con người trong khu vực đó. Vậy vùng văn hóa là gì? những vùng văn hóa ở Việt Nam ngày nay? Hãy cùng Luật Minh Khuê tìm hiểu qua bài viết dưới đây.

1. Thế nào là vùng văn hóa?

Thuật ngữ “vùng văn hóa” được sử dụng để mô tả những khu vực trên toàn cầu có đặc trưng về đa dạng văn hóa, lịch sử và phát triển kinh tế. khái niệm vùng văn hóa có thể dựa trên nhiều yếu tố như địa lý, lịch sử, tiếng nói, tôn giáo, phong tục tập quán, nghệ thuật và kiến trúc.

Vùng văn hóa không chỉ là một khái niệm địa lý, mà còn phản ánh sự phát triển của con người trong khu vực đó. Nó thể hiện sự đa dạng về trị giá văn hóa, những đặc trưng đặc biệt của từng dân tộc và cộng đồng. Vùng văn hóa là nơi tập trung của những người có nhận thức chung về văn hóa và lịch sử, từ đó hình thành những trị giá văn hóa chung và góp phần vào sự phát triển văn hóa của toàn cầu.

Bạn đang xem bài: Vùng văn hóa là gì? những vùng văn hóa ở Việt Nam ngày nay?

Có hai yếu tố tạo nên bản sắc văn hóa của vùng:

– Yếu tố môi trường thọ thái tự nhiên, tác động tới cách trú ngụ, canh tác, cuộc sống sinh tồn và phát triển của con người.

– Yếu tố biểu hiện văn hóa của con người, bao gồm cách nhìn nhận toàn cầu, hoạt động và hành vi, cùng với phong tục tập quán, văn học nghệ thuật, tiếng nói và những mối quan hệ kinh tế-văn hóa giao trâm trong nội bộ cộng đồng hoặc với dân cư của vùng khác.

2. những vùng văn hóa ở Việt Nam ngày nay

những vùng văn hóa Việt Nam gồm 6 vùng (trong mỗi vùng lại chia thành những tiểu vùng) bao gồm:

– Vùng văn hóa Tây Bắc:

Vùng Tây Bắc của Việt Nam bao gồm những tỉnh Lai Châu, Điện Biên, Lào Cai, Sơn La, Yên Bái và một phần của tỉnh Hoà Bình. Vùng này đang trú ngụ hơn hai mươi tộc người khác nhau, sống chung và tạo nên sự đa văn hóa. Trong số đó, dân tộc Thái, với sự tác động từ văn hóa Đông Nam Á, đại diện cho sắc thái văn hóa Tây Bắc. Cảnh quan và môi trường sống đặc biệt ở vùng này đã tạo ra những nét đặc trưng độc đáo, cả về mặt vật chất và ý thức, cho văn hóa của vùng này.

Tất cả những tộc người trong vùng đều có tôn giáo “vạn vật hữu linh” và tôn giáo về nông nghiệp. Mặc dù trong xã hội truyền thống của Tây Bắc chưa có sự phát triển của văn hóa nhiều năm kinh nghiệm, mỗi tộc người lại có một kho văn hóa và nghệ thuật riêng, với ngôn từ phong phú và đa dạng, và nghệ thuật múa dân tộc đặc trưng như “xòe” Thái đã trở thành biểu tượng của văn hóa Tây Bắc. Âm nhạc và ca hát ở vùng này cũng rất đặc biệt, với những nhạc cụ như khá có lưỡi gà được làm từ tre, đồng hoặc bạc, mà ít hoặc không gặp ở những vùng khác. Thơ ca Tây Bắc được sáng tác để hát chứ không chỉ để đọc, và nghệ thuật trang trí y phục cũng đạt tới một trình độ cao. Giao lưu văn hóa giữa những tộc người trong vùng diễn ra một cách tự nhiên, tạo nên sự đa dạng và phong phú cho văn hóa Tây Bắc.

– Vùng văn hóa Việt Bắc

Vùng Việt Bắc bao gồm những tỉnh Cao Bằng, Bắc Kạn, Thái Nguyên, Lạng Sơn, Tuyên Quang, Hà Giang, phần đồi núi Bắc Giang và tỉnh Quảng Ninh. Dân cư chủ yếu trong vùng này là người Tày-Nùng, cùng với những tộc người khác như Mông, Dao, Hoa, Lô Lô, Sán Chay… Trong số đó, văn hóa Tày-Nùng đóng vai trò quan trọng và có tác động tới văn hóa của những tộc người khác. Vùng Việt Bắc đã lâu nay gắn bó chặt chẽ với trung tâm đặt nước và người Việt ở châu thổ Bắc Bộ, do vị trí địa lý và lịch sử của nó. Ngoài ra, vùng này còn là một điểm giao trâm văn hóa giữa nước ta và phía Bắc, với sự tác động rõ rệt từ văn hóa Hán, kế bên những tác động văn hóa của người Kinh.

Văn hóa chung của vùng Việt Bắc được thể hiện thông qua lối sống lâu đời của cư dân, cách làm việc và tương tác với môi trường tự nhiên, cũng như thông qua những thói quen sinh hoạt hàng ngày (ăn uống, mặc áo, ở đóng). tôn giáo của người dân ở đây phối hợp giữa tôn giáo dân gian như tôn giáo nông nghiệp và thờ cúng tổ tiên, cùng với sự tác động của Đạo giáo, Phật giáo và Khổng giáo. Hoạt động văn hóa cộng đồng tập trung vào những lễ hội truyền thống, trong đó lễ hội Lồng tồng và hội xuống đồng là những ví dụ tiêu biểu. Ngoài ra, hoạt động văn hóa chợ cũng là một đặc điểm văn hóa đặc trưng của vùng Việt Bắc. Văn học dân gian của Việt Bắc có sự đa dạng và phong phú. Một điều đáng chú ý khác là sự hình thành của tầng lớp trí thức Tày-Nùng từ rất sớm, bao gồm trí thức dân gian như những thày Mo, Then, Tào, Put, và sau đó là t

– Vùng văn hóa đồng bằng Bắc Bộ

Vùng châu thổ Bắc Bộ là một đồng bằng nằm trong lưu vực của sông Hồng và sông Mã, với dân cư chủ yếu là người Việt và văn hóa nông nghiệp trồng lúa nước. Đây là vùng có lịch sử và văn hóa cổ, là trung tâm của những nền văn minh lớn như Đông Sơn, Đại Việt… Vì vậy, nó mang trong mình một truyền thống văn hóa dân tộc vững chắc, đồng thời linh hoạt thích ứng với những biến động lịch sử. Vùng này luôn tiếp thu những tác động từ bên ngoài để tạo ra những trị giá và bản sắc riêng, đồng thời định hướng cho dân tộc và quốc gia.

Châu thổ Bắc Bộ là một vùng đất thu hút những tinh hoa từ khắp nơi, và từ đó truyền bá những trị giá văn hóa, biến nó trở thành biểu tượng cao đẹp của văn hóa truyền thống Việt Nam, mang đậm những đặc trưng độc đáo và đẹp đẽ.

– Vùng văn hóa Trường Sơn – Tây Nguyên

những tỉnh Gia Lai, Kon Tum, Đắk Lắk, Đắk Nông và Lâm Đồng tạo nên vùng địa bàn sinh sống của hơn 20 tộc người thuộc hai nhóm tiếng nói chính: Môn – Khmer và Mã Lai – Nam Đảo. Đây là một vùng đất tương đối đóng kín, ít có giao lưu với toàn cầu bên ngoài, cho tới sắp nhất, những dân tộc Tây Nguyên vẫn giữ nguyên bản sắc văn hóa truyền thống của họ, với những nét đặc trưng ít nhiều mang tính bản địa Đông Nam Á thượng cổ trước khi tiếp xúc với hai nền văn minh Trung Hoa và Ấn Độ.

Văn hóa Tây Nguyên được hình thành dựa trên nền sản xuất nương rẫy, và điều này đã tác động tới những yếu tố văn hóa chính của khu vực này. Văn hóa dân gian vẫn chiếm ưu thế trong tất cả những tộc người, với tôn giáo nông nghiệp và tầm nhìn tâm linh phong phú. “Văn hóa cồng chiêng” và “văn hóa nhà mồ” là những đặc điểm vượt bậc của văn hóa Tây Nguyên, thể hiện sự độc đáo và đa dạng của khu vực này.

– Vùng văn hóa Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung

Khu vực Trung Bộ bao gồm những tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Quảng Nam, Đà Nẵng, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hoà, Ninh Thuận và Bình Thuận. Với vị trí địa lý và vai trò lịch sử, Trung Bộ trở thành điểm ngừng chân quan trọng của người Việt trước khi họ tiến về phía Nam. Đây là nơi sự giao trâm trực tiếp giữa người Việt và người Chăm diễn ra, và người Việt đã tiếp nhận và kế thừa di sản văn hóa Chăm (cả vật chất và phi vật chất) cùng với những yếu tố văn hóa của riêng mình. Sự tương tác này đã làm thay đổi văn hóa của người Việt ở Trung Bộ so với người Việt ở Bắc Bộ. Với điều kiện tự nhiên và môi trường đặc thù, khu vực này đã phát triển một nền văn hóa biển đa dạng song song với văn hóa nông nghiệp đa màu sắc.

– Vùng văn hóa Nam Bộ

Nam Bộ nằm trong địa phận những tỉnh thuộc miền Nam Việt Nam, được hình thành trên vùng đất châu thổ của hai hệ thống sông chính là sông Cửu Long ở phía tây và sông Đồng Nai ở phía đông. Đối với người Khmer, Việt và Hoa, đây là một vùng đất mới. Điều kiện tự nhiên và môi trường của Nam Bộ đã tạo ra những đặc trưng văn hóa đa dạng, có những “tính cách” riêng. Đặc điểm trước hết dễ nhận thấy là quá trình giao lưu văn hóa diễn ra nhanh chóng, làm cho văn hóa Nam Bộ có tính linh hoạt và hướng ra ngoài. Văn hóa Nam Bộ là sự phối hợp giữa văn hóa truyền thống của những dân tộc gốc (bao gồm người Việt, Hoa, Khmer…) với điều kiện tự nhiên và lịch sử của vùng đất mới, tạo nên những yếu tố văn hóa đặc biệt thể hiện trong cả cuộc sống vật chất và ý thức.

3. Nội dung chính sách quản lý vùng văn hoá ngày nay

Nội dung chính sách quản lý không gian văn hoá vùng gồm:

Thứ nhất, trong chương trình chỉ đạo hàng năm và kế hoạch dài hạn, ngành văn hóa – thông tin nên lập kế hoạch tổ chức những hoạt động chấn hưng và giao lưu văn hóa theo vùng hoặc tiểu vùng, dựa trên một sự hiểu biết cụ thể về những không gian văn hóa trong nước. Có thể sử dụng những phương pháp phân vùng khác nhau và số lượng vùng văn hóa có thể khác nhau, nhưng tất cả đều cần hướng tới mục tiêu xây dựng một nền văn hóa Việt Nam thống nhất trong đa dạng. Từ những không gian văn hóa vùng, có thể tập trung vào những làng văn hóa và những tiểu vùng văn hoá nổi tiếng, để thực hiện những giải pháp chấn hưng và bảo vệ văn hóa ở cấp quốc gia. Kế hoạch chấn hưng và giao lưu văn hóa vùng sau khi được soạn thảo cần mang tính pháp lệnh và đi kèm với những điều kiện về tổ chức, tài chính, giải pháp… để thực hiện. Trong kế hoạch hợp tác và giao lưu văn hoá quốc tế, cần đặc biệt chú ý tới việc cử đoàn nghệ thuật dân gian, dân tộc và nghệ thuật quần chúng đại diện cho từng vùng văn hoá.

Thứ hai, Nhà nước cần có kế hoạch và ngân sách để hỗ trợ tổ chức những ngày hội văn hoá – thể thao theo từng vùng văn hoá. Để đảm bảo hiệu quả, cần có sự phối hợp giữa cấp trung ương và những địa phương và cơ sở thuộc vùng văn hoá. Ngoài những ngày hội văn hoá tiểu vùng tổ chức hàng 2-3 năm, cần quyết tâm tổ chức ngày hội văn hoá – thể thao cả vùng trong khoảng thời gian từ 3-5 năm.

Thứ ba, Nhà nước cần quy định những phương thức thích hợp để xây dựng quỹ hoạt động và phát triển những không gian văn hoá, đồng thời tạo điều kiện cho mỗi vùng tập trung xây dựng một đoàn nghệ thuật, đặc biệt là đoàn ca múa nhạc dân tộc tại một tỉnh có rất nhiều thế mạnh về văn hoá dân tộc trong vùng; phân phối cơ chế và nguồn kinh phí để hoạt động của những hội văn hoá nghệ thuật dân tộc và quỹ văn hóa dân gian được thực hiện hiệu quả.

Thứ tư, cần xây dựng làng văn hoá của những dân tộc với vai trò là trung tâm văn hoá đại diện cho những dân tộc và cả nước. Đồng thời, cần xây dựng những trung tâm văn hoá tại những vùng trên toàn quốc. Bảo tồn và phát triển những lò tuồng, lò cải lương, chèo sân đình, đội rối nước và những phương thức nghệ thuật dân gian khác theo phương thức tự quản của cộng đồng dân cư. Ngoài ra, cần xây dựng và hoàn thiện những nhà văn hoá để hỗ trợ phong trào, tổ chức giao lưu và giới thiệu văn hoá địa phương thông qua những phương thức khác nhau. Ngành văn hoá – thông tin và những cấp chính quyền địa phương cần tiếp tục xác định cơ chế, tổ chức và quy mô, đặc biệt là đảm bảo sự năng lực của cán bộ quản lý, để đảm bảo hoạt động hiệu quả của những nhà văn hoá làng và xã. Đồng thời, cần mở rộng hệ thống bảo tồn với mục tiêu trưng bày và giới thiệu một cách toàn diện những khía cạnh văn hoá về vật chất và ý thức của những vùng.

Để xây dựng và phát triển một nền văn hoá tiên tiến, thắm thiết bản sắc dân tộc và đặc trưng của từng vùng quốc gia, việc xây dựng và triển khai phương pháp quản lý không gian văn hoá là vô cùng cần thiết. Điều này đòi hỏi sự thống nhất từ nhận thức tới phương hướng hoạch định chính sách văn hoá, đặc biệt cần cụ thể hóa thông qua việc lập kế hoạch có tính pháp lệnh và củng cố những cơ chế hiện có. Mục tiêu là thực hiện việc quản lý không gian văn hoá vùng như một phần cấu thành không thể thiếu trong công việc lãnh đạo và quản lý văn hoá của Đảng và Nhà nước.

Để tìm hiểu thêm thông tin liên quan, mời quý độc giả tham khảo bài viết: Văn hóa là gì ? Cho ví dụ về những loại hình văn hóa? 

Trên đây là toàn bộ nội dung bài viết của Luật Minh Khuê liên quan tới vấn đề: Vùng văn hóa là gì? những vùng văn hóa ở Việt Nam ngày nay? Mọi thắc mắc chưa rõ hay có nhu cầu hỗ trợ vấn đề pháp lý khác, quý khách hàng vui lòng liên hệ với phòng ban tư vấn pháp luật trực tuyến qua số hotline: 1900.6162 hoặc gửi yêu cầu tư vấn qua email: lienhe@luatminhkhue.vn để được hỗ trợ và tư vấn kịp thời. Xin trân trọng cảm ơn quý khách hàng đã quan tâm theo dõi bài viết của Luật Minh Khuê.

Trích nguồn: Cao đẳng Tài nguyên và Môi trường miền Trung
Danh mục: Tổng hợp